متن و منتقد

درباره زنانی که شریک نظام مردسالاراند

(آرش نراقی)

• متأسفانه بسیاری از زنانی که پرچم مبارزه با تعرّض مردان به حریم و حقوق زنان را برمی‌افرازند، خود از برقراری مناسبات جنسی با مردان متأهل ابایی ندارند. این زنان که گاه خود نیز متأهل هستند، آگاهانه و عامدانه با مردان متأهل وارد مناسبات عشقی یا جنسی می‌شوند، و ظاهراً مشارکت در این خیانت را ناقض حقوق همسران خود و همسران آن مردان متأهل نمی‌دانند. یک نمونه بارز ازاین‌دست زنان فروغ فرخزاد است. او که همیشه مورد ستایش و الهام‌بخش فعالان جنبش زنان بوده است، بی‌محابا با مردان متأهل روابط جنسی برقرار می‌کرد.
• برای مثال، هنگامی‌که او همسر شاپور و مادر یک فرزند بود با سردبیر متأهل مجله «روشنفکر» رابطه جنسی برقرار کرد تا او را پله‌ای برای پیشرفت حرفه‌ای خود کند، و سپس سرفرازانه درباره آن رابطه سرود که «گنه کردم گناهی پر ز لذّت/ کنار پیکری لرزان و مدهوش». اما پس‌ازآنکه این ماجرا به رسوایی علنی انجامید، فرخزاد کوشید تا در پس نقاب یک زن مظلوم و فریب‌خورده پنهان شود و مسؤولیت آن «گناه پر ز لذّت» را از خود سلب و به گردن آن مرد بیفکند. [...]

حمید ژیان پور

به نظر می‌رسد آقاي نراقي يك نكته را ناديده گرفته‌اند؛

اصالت رابطه عاشقانه ميان زن و مرد (به‌ویژه رابطه زناشويي) در فرآيند تغيير فضاي روان‌شناختی وابسته به تفسير شناخت به‌تدریج شكل می‌گیرد.

بسياري از زنان و مردان در مواجه با اين تغيير دچار بلاتكليفي هستند و قادر به تحمل موقعيت تفسير براي رسيدن به اصالت فرآيند تغيير نيستند.

رفتار در اين شرايط آسیب‌زا و مخاطره‌آمیز است [...]

فارسی‌زبان یا فارسی‌دان

(ایواز طاها)

مرکز یک موجود یکپارچه نیست، واقعیتی است با گسل‌های متعدد در درون خود. همه‌ی انسان‌هایی که به زبان مسلط حرف می‌زنند لزوماً درصد تحمیل زبان، فرهنگ، اسطوره و خاطره‌ی ازلی خود بر دیگران نیستند. برخی از آن‌ها مثل هر انسانی به زبان و یا زبان‌هایی، منویات درونی و دانش خود را بیان می‌کنند. نمونه‌اش متفکر حقیقت‌جویی چون مصطفی ملکیان که درجایی دورتر و حتی مخالف موضع مرکز ایستاده است. به گفته‌ی وی چون تعبیر "فارسی‌زبانان" عده‌ای را می‌آزارد لذا ازاین‌پس از تعبیر "فارسی‌دانان" استفاده خواهد کرد. چون «تعبیر "فارسی‌زبانان" شامل حال اقوام ایرانی‌ای که زبان مادری‌شان فارسی نیست، مانند کردها، عرب‌ها، آذری‌ها، ارمنیان، آشوریان، ترک‌ها، ترکمن‌ها و بسیاری دیگر نمی‌شود و بنابراین، این تعبیر، اینان را از شمول مخاطبان خارج می‌کند و جفایی در حقشان روا می‌دارد.» [...]

نقد و تحلیل

اصطلاحي كه آقاي ملكيان انتخاب کرده‌اند (فارسي دانان) جداي از هدفي كه برگزیده‌اند و منظوري كه آن را باصداقت بيان کرده‌اند، اين ابهام را به وجود می‌آورد كه "آگاهي"، اولي و مقدم بر "زبان" است. يعني ابتدا آگاهي شكل می‌گیرد سپس زبان نضج می‌گیرد درحالی‌که به نظر می‌رسد ابتدا زبان شكل می‌یابد سپس آگاهي نضج می‌گیرد. نمونه آن تحقيقات باليني ژان پياژه درباره‌ی تطور مراحل رشد رواني حركتي كودك است.

اين فرض كه اصالت زبان مقدم بر آگاهي است و آگاهي تالي و پيرو زبان است در نظريات روان‌شناسی ژنتيك مورد تأیید قرارگرفته است [...]

سندروم باکستر

سندروم باکستر چیست؟

در صحنه‌ای از فیلم تایتانیک درحالی‌که کشتی در اثر برخورد با کوه یخ دچار صدمه‌ی جدی شده بود، گروهی نوازنده در عرشه‌ی کشتی مشغول اجرای قطعات برگزیده از موسیقی کلاسیک بودند!

آنان کار خود را به بهترین نحو اجرا می‌کردند و دقت می‌کردند که کیفیت کارشان تحت تأثیر شرایط نامناسب موجود قرار نگیرد! اما در یک کشتیِ در حالِ غرق‌شدن و در میان مسافرانی که از هول و وحشت در حال سراسیمه دویدن به این‌سو و آن‌سو هستند، چه اهمیتی دارد که موسیقی کلاسیک با بهترین کیفیت اجرا شود؟!

مثالی دیگر می‌تواند از کتاب "قلعه حیوانات" باشد[...]

نقد و تحلیل

• می‌اندیشم؛

تحليل گفتمان متن نشان می‌دهد مبتني بر تعريف موضوع مورداشاره در متن يعني "سندرم باكستر"، در متن شواهدي از "سندرم باكستر" وجود دارد كه با تأکید متخصصانه و باهدف دقيق و از پيش تعیین‌شده در حال تهیيج و بسيج افراد به سمت استفاده از نوعي خشونت هدفمند و ايدئولوژيك است كه در آن ایده‌ی هدف‌گذاری شده، متخصصانه و بدون در نظر گرفتن زمینه‌های شروط عمل، افراد را عمله هدف از پيش تعیین‌شده قرار می‌دهد.

"سندرم باكستر" انجام كيفيت عمل متخصصانه ناظر بر اهداف از پيش تعیین‌شده است كه در آن‌همه عوامل، عناصر و شرايط به‌تنهایی هويت ندارد و فاقد روح جمعي است.

به نظر می‌رسد متن بر چنين رویه‌ای تأکید دارد [...]

قدرت و تأیید زنانه

(الف_نوشاد)

رابطه قدرت و امر زنانه همیشه پیچیده بوده، هیچ قدرتی بدون تأیید زنانگی تثبیت نمی‌شود؛ اما این تأیید یک تأیید ساده نیست. بدن زن به‌مثابه ویترین تمدن باید این تأیید را بازتاب دهد. همان‌گونه که در غرب مانکن‌ها و ستاره‌های سینما برای سرمایه‌داری لیبرال همین کار را می‌کنند و همان‌گونه که جمهوری اسلامی چهل سال است، از زن می‌خواهد الگوی پوشش را با تنش بازتاب دهد. مسئله فقط حجاب نیست، مسئله تثبیت یک گفتمان سیاسی است که قدرت از طریق آن کدگذاری و پیاده می‌شود. بدن زن حامل فرهنگ است.

پرسش اینجاست: آیا فمینیسم می‌تواند بدنش را به دست بیاورد یا این‌که این جریان تقدیر است و درنهایت زنان باقدرت برای نوعی از گفتمان به توافق می‌رسند؟ به‌هرحال زنان یک قرن است برای به رسمیت شناخته شدن به‌مثابه یک سوژه سیاسی و حقوقی می‌جنگند، اما تا زمانی که بدنشان را در حوزه اقتصاد سیاسی پس نگیرند، سوژه نمی‌شوند، حتی اگر در همه قانون‌های دنیا از حق برابر برخوردار باشند.

نقد و تحلیل

تحليل گفتمان متن نشان می‌دهد، متن در مغالطه صورت و معني درافتاده است. بدين معني كه بدن زن را با هويت زيبايي شناسانه پيكره زن، يكي انگاشته و احكام صورت را بر معني جاري كرده است. در اين صورت، نقش هويتي زن تقليل يافته و زن به مثابه نقش زن در تقدير تحديد (محدودیت) تن از هويت نقش زنانه‌اش كاسته شده و مقهور قهر (غلبه) هويت نقش فاعليت شده است.

نگرش متن به زن، گفتمان مردسالاري است كه نفس زن را در فرهنگ و تمدن، مغلوب نقش زن می‌داند.

(حمید ژیان پور)

حق گم‌شدن!

(احسان محمدی)

«برو گمشو دیگه نمی‌خوام ببینمت» فقط یک تهدید یا دستور نیست. حالا یک آرزوست! دنیای مدرن «لذت گم‌شدن و پنهان شدن خودخواسته» را هم از آدم گرفته است.

«گم‌شدن خودخواسته» یعنی آدم رخت و بخت‌اش را جمع کند و برود جای دوری -روستایی،کلبه‌ای، غاری، شهر غریبی- و آنجا ناشناس زندگی کند. یک هفته، یک ماه، یک سال، ده سال  [...]

نقد و تحلیل

می‌اندیشم؛

اجداد ما براي يافتن و ساختن روح جمعي به غارنشيني پناه آوردند و از گم‌شدن در تفرقه تفرد روي برگرداندند.

غارنشينان گم نشدند، گريزان شدند.

گريزان از گم‌شدن در تفرد [...]

سازگاري ایرانی

(زاگرس زند)

نقد و تحلیل

سازگاري و فرهنگ

به نظر می‌آید، مرحوم بازرگان در تحلیل و بیان وضعیت بوم‌شناسی تاریخی و مقایسه آن با وضعیت قوم‌شناسی، از تحلیل خطی استفاده می‌کند و در امتداد تأثیر متغیرهای چندعاملی، اصالت را به تفاوت‌های درون‌گروهی ناشی از عوامل تصادفی ابراز تاریخ (تمدن)، جایگشت تاریخ (دگرگونی و جنگ) و پراکندگی‌های تفاوت‌های فردی (نژادی)، می‌دهد و از تعارض‌های بین گروهی و تأثیر مهم آن بر پیشايند متغیر تأثیرگذار بر متغير وابسته (متغیر مورد انتظار) غفلت می‌کند. درحالی‌که رابطه احتمالی نه از نوع علی که از نوع علی مقایسه‌ای است به این معنی که اگرچه علل روابط احتمالی از قبل، وقوع یافته بااین‌حال تبیین خطی روابط چندعاملی بدون تأمل در تعارض روابط بین گروهی (طبقه‌ای) که متشکل از روح جمعی زندگی قومی، ملی و میهنی است و نشان‌دهنده طبقات کیفی و نه کمی است، نکوهیده به نظر می‌رسد و منطقاً نمی‌تواند در تبیین روابط علی مقایسه‌ای، نقش عوامل درون‌گروهی را مقدم بر واریانس تحلیل عوامل بین گروهی (طبقات) دانست [...]

در بابِ روسپیگری کتاب و جامعه

(رضا کردبچه)

والتر بنیامین از نظریه‌پردازان ناشناخته مکتب فرانکفورت در کتاب خیابان یک‌طرفه در باب روسپیگری و کتاب می‌گوید: "کتاب‌ها و روسپی‌ها را می‌توان به بستر برد‌. کتاب‌ها و روسپی‌ها هر دو مردان ویژه خود را دارند، مردانی که از طریق آن‌ها گذران روزگار می‌کنند: کتاب‌فروش‌ها و مردان به دنبال لذت جنسی."

آری...! کتاب‌ها و روسپی‌ها را می‌توان به بستر برد در بستری نرم، یکی در آمیزشی سخت و عاشقانه با ذهن و دیگری درآمیختن تن مشوش و مضطرب از بازیگوشی‌های دو تن، خنیاگران روح و جسم که در دست‌به‌دست شدن‌های مدام و دستمالی شدن‌های پی‌درپی خوانش­های متفاوت خود را عرضه اندام می‌کنند![...]

نقد و تحلیل

من از مطالعه اين متن، چيزي كه مرتبط با رويكرد علمي جامعه‌شناسی در تبيين كاركردهاي نظام‌های اجتماعي و تحليل ساختارهای آن باشد، دستگيرم نشد، به‌جز مقداري رأی و نظر و صدور احكام، كه بدون پشتوانه یافته‌های نتايج پژوهش كمي و كيفي در جامعه‌شناسی، به پیش‌داوری پرداخته‌شده است.

انتخاب عنوان "در باب روسپيگري كتاب و جامعه" عنواني جهت‌دار است و نشان‌دهنده سوء گیری نويسنده در بيان آراء و افكار خودانگیخته است. جامعه‌شناسی، دانش علم شناخت جامعه است و جامعه‌شناس در شناخت پديده متأثر از آراء و ارزش‌های پذیرفته‌شده خودانگیخته و يا ديگر انگيخته نيست و به قضاوت نمی‌پردازد. آنچه در جامعه‌شناسی ارائه می‌شود توصيف، تحليل و تبيین روابط استنتاجي متغيرها است كه ممكن است استقرائي (مشاهده از جز، به كل) و يا قياسي (از كل به جزء) باشد [...]

آیا انسان پیروز خواهد شد؟

(مجتبی تجلی)

"آیا انسان پیروز خواهد شد؟" بگذارید از اینجا شروع کنم که قرار بود "گفتگوی تمدن‌ها" انجام شود و ایده‌، جذاب و نوید‌بخش بود. سال‌ها قبل‌تر از آن "هگلِ" خردورز، غایت مسیر تاریخی انسان را گذر از آگاهی به خودآگاهی و سپس آزادی و آن ته‌تهش خوشبختی نوع انسان پیش‌بینی کرده بود. این هم جذاب و خوشگوار است. اما چند وقتی است که با شنیدن اخبار و تحلیل‌های آن از نظرات "اریک فروم" در کتاب "آیا انسان پیروز خواهد شد؟" یاد می‌کنم. کتابی که هیچ‌وقت بخت یاری نکرد که تمامش را بخوانم. دلیل این یاد‌کرد را در ادامه خواهم گفت. امروز رفتم سراغ کتاب و دوباره نگاهی به بخش‌هایی از آن کردم [...]

عصمت-عفت-غیرت

(عصمت خانم)

به مو گفتن یکم از خودت بگو... مو عصمت خماری که معروفم به عصمت پلنگ...! یک خواهر درم که اسمش عفت، یک برارم درم که الهی دربه‌در بره اسمش غیرت...! مو الان با چند تا روزنامه کار مکنم دو سه تایم خبرگزاری...! از همی تیلیفیزیونم آمدن دنبالم گفتم مو دگه نمتنم... کمرم درد مکنه...! سندو سالمم به کسی مربوط نیست شوهرم ندرم...! هیشکیم موره دوست ندره... مدنن بره چی...؟ مگن مو بد زبونم...! ولی مو بدزبون نیستم [...]

نقد و تحلیل

عصمت خانم (نماد وجدان)

عفت خانم (نماد عقل یا واقعیت)

غیرت دربه‌در شده (نماد غرایز سرکش).

در نظریه زیگموند فروید،

فرامن یا سوپر ایگو برابر با "وجدان"

من یا ایگو برابر با "عقل یا واقعیت"

و نهاد یا اید برابر با "غرایز سرکش" است [...]

بادبادک

(نسرین قربانی (کتاب اگر نگویم))

احساس می‌کنم داخل سرم پر از بادبادک‌هایی است که می‌خواهم انگشت‌هایم را در تک‌تکشان فروکنم و بترکانمشان. کاش می‌شد گاهی زمان را به حالت سکون درآورد.

نقد و تحلیل

اين فرض كه فضاي سر "پر" از بادبادک‌هایی است كه از هوا انباشته است، در اين صورت با تركاندن آن، فضاي سر تهي خواهد شد.

در اينجا استفاده از كلمه "پر" به معناي انباشته و مملو، بر بی‌مفهوم بودن عملي كه تداعی‌کننده فضاي تهي است تأکید و به نظر می‌آید خواننده را با مسئله‌ای كه مربوط به سر پرهیاهو است، مواجه نخواهد کرد.

وقتي انگشت‌ها در بادبادك فرو می‌رود، دست كه نماد محيط خارجي است مانند سر به فضايي تهي و گرد تبديل می‌شود زيرا انگشت وجود نخواهد داشت.

مسئله اصلي در تبيين مفهوم انتزاعي متن به استفاده از كلمه "پر" بازمی‌گردد.

با توجه به توضيح، متن این‌گونه بيشتر معنا می‌یابد.

احساس می‌کنم داخل سرم بادبادک‌هایی است که می‌خواهم انگشتم را در تک‌تکشان فروکنم و بترکانمشان...

(حمید ژیان پور)

وقتی مدرسه نابرابری را تثبیت می‌کند

(فردین علیخواه)

جامعه‌شناس: از بعضی خانواده‌ها سؤال می‌کنم که برای تحصیل فرزندشان چقدر شهریه پرداخت می‌کنند، با شنیدن پاسخ، بی‌اختیار سوت ممتدی می‌زنم! به زمین نگاه می‌کنم و سرم را به چپ و راست تکان می‌دهم. ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰ میلیون تومان برای یک سال! از کسانی که مبلغ بالاتری پرداخت کرده‌اند می‌پرسم که این پول را در ازای دریافت چه خدماتی پرداخت می‌کنید. می‌گویند: دو زبان خارجی یاد می‌دهند، معلم نقاشی‌شان فلانی است، موسیقی و حرکات موزون یاد می‌دهند، کلاس‌های ورزششان در فلان باشگاه است، از انواع هنرها می‌توانند یکی را انتخاب و فرد شناخته‌شده‌ای در آن هنر به آن‌ها درس بدهد، غذایشان تحت نظر یک متخصص تغذیه است، آن‌ها را به موزه‌ها، گالری‌ها و کتاب‌فروشی‌ها می‌برند، وضعیت پزشکی‌شان مدام چک می‌شود، برنامه‌های مشترک هنری با حضور ما ترتیب می‌دهند، برایشان کلاس قصه‌گویی و شاهنامه‌خوانی برگزار می‌کنند و [...]

نقد و تحلیل
زین سان سخن

این موضوع که "نابرابری از طریق مدرسه مدام بازتولید می‌شود"، به این معنا که نظام آموزشی وارثان فلسفه، هنر و اقتصاد را می‌سازد؛ مبتنی بر رویکرد روان‌شناسی آموزشی و تربیتی، نتیجه علمی و سنجیده‌ای به نظر نمی‌رسد.

مدارس به‌اصطلاح درجه‌یک ماهیتی پوشالی دارد و مانند گربه‌ای که خود را "پوش" کرده است، عظیم‌الجثه به نظر می‌رسد. درحالی‌که یادگیری، فرآیند مستمر و مبتنی بر تجربه تعامل سازنده فرد با محیط است که در طول زندگی فردی و اجتماعی منجر به بازتولید دانش و استفاده از دانش برای حل مسئله می‌شود [...]

غدیر؛ نقطه مرکزی در گفتمان وحدت تشیع و تسنن

(دکتر عبدالله مرادی)

• جهان اسلام، به جهت غلظت نگرش فرقه‌ای پیروان در یکسره حق دانستن و باطل قلمداد کردن یکدیگر، دچار آسیب «تفرقه، تکفیر و انتحار» گشته است. موضوعی که بخش عمده‌اش ریشه در نزاع تاریخی امت پس از رحلت رسول اکرم (ص) دارد و هم‌اکنون نیز به‌واسطه مداخله استعمار، وجه خشونت‌آمیز آن، پررنگ‌تر از هر زمان دیگری است؛ اما مسئله جانشینی رسول اکرم (ص)، نه مایه اختلاف، بلکه ازقضا نقطه مرکزی «وحدت» شیعه/سنی در تأسیس فلسفه سیاسی اسلامی است [...]

نقد و تحلیل

وجود و وجوب

مفروض است؛

مفاهيم وابسته به معنا است و معنا فردگرا نيست.

فرديت نماد عينيت و مصداق تفوق فرد بر زمینه‌ی ظهور معنا است. ازاین‌جهت كه ویژگی‌های فردي باعث تسهيل عینیت‌بخشی مفاهيم می‌شود، فراتر از زمان و مكان متضمن حتميت وجوب ارزش‌های مستتر در مفاهيم نبوده بلكه معرف آن است.

توسعه ارزش‌های مستتر مفاهيم، تدريجي و رشد يابنده است و به‌تناسب ظرفيت زمان و مكان، اقتضاي وجوب می‌یابد.

وجوب، قابليتي عرضي است كه استحسان و اولويت آن در ظرف زمان و مكان تعيين می‌یابد [...]

هگل و انقلاب کبیر فرانسه: مواجهه انتقادی با دو رویکرد تفسیری

(محمدامین مرئی (پژوهشگر فلسفه سیاسی))

متن کامل در فایل HHH 

نقد و تحلیل

انسان به آزادي می‌اندیشد

اندیشه‌های فلسفی، گزاره‌های مبسوطي است که تا منتهای درجه فهم گفتمان، دارای شمولیت ذاتی است و درکاربست تئوریک و ساخت محتوای دانش، محصور نمی‌ماند.

این بدان معنی است بالاتر از وهم اندیشگی، ممکن است نوعی شمولیت ذاتی در بسط مفاهیم ناآشنا با زمینه‌های تاریخی، باعث بشود که از حصار توهم کاربست تئوریک دانش عبور کرده و نگاه باطني ما به سمت شمولیت اندیشه، سوق پیدا کند.

ازاین‌رو گزاره‌های فلسفی نیازمند تأمل و تحیر (و نه تدبر) در گفتمان اندیشگی است و فراتر از کاربست تئوریک دانش و زمینه‌های تاریخی آن، تحلیل فرا ایده موجب می‌شود تا درك فراشناخت ما در تأمل و تحیر به‌پیش برود و اندیشمند را در انديشگي، موردنقد و تحلیل قرار بدهیم [...]

واژه حمل

(رضوان عینی)

در تبیین نظریه صدرالمتالهین در مورد "حمل ذاتی اولی" روشن‌شده است که وی حمل جنس و فصل را بر نوع از قبیل حمل شایع می‌داند، ولی در دفع شبهه وجود ذهنی از اختلاف در حمل به ذاتی اولی و شایع صناعی کمک می‌گیرد و این خود موجب ایهام این نکته است که حمل ذاتیات شیء بر شیء، حمل ذاتی اولی است نه حمل شایع صناعی؛ بنابراین، چگونه ملاصدرا حمل ذاتیات را بر ذات، حمل عرضی و حمل شایع می‌دانند؟

توضیح مطلب این‌که قائلان به وجود ذهنی مدعی‌اند که هر چیزی که تصور شود ماهیت همان چیز به ذهن می‌آید و مدرک واقع می‌شود. حال مشکل این است که وقتی ماهیت خارج از ذهن اعم از جوهر و کم، به ذهن می‌آید، ماهیت در ذهن همان ماهیت در خارج است. از طرف دیگر، چون این مدرک یکی از کیفیات نفسانی است، لازم می‌آید که یک شیء هم جوهر باشد و هم کیف نفسانی، اگر ماهیت جوهری تصور شود و یا لازم می‌آید یک شیء هم کم باشد و هم کیف نفسانی، اگر ماهیت کمی تصور شود[...]

نقد و تحلیل

تبیین مفهوم واژه "حمل"

مفهوم "حمل" واجد کیفیتی بالذات باواسطه است. ازاین‌رو "محدود" بالذات است. آن‌گونه كه صدرالمتالهين، بیان می‌کند، "حمل" حد بر محدود ذاتی اولی است زیرا اگرچه "بالذات" خودش بر خودش صدق می‌کند (محذور اتحاد است)، ازآن‌جهت که بالذات است، اما "صدق مفهوم بر خودش دلیل بر اندراج آن نیست" زیرا ذات مندرج نمی‌شود. این شبهه که وجود ذهنی در تبیین مدرک ماهیت در ذهن، همان ماهیت خارج، اعم از جوهر و کم است و یکی از کیفیات نفسانی است، پس چگونه ملاصدرا حمل ذاتیات بر ذات را حمل عرضی و شایع می‌داند؟ [...]

نقبی بر نقد داستان پيشاني‌نوشت‌ها

(احسان رضايي)

(درباره مجموعه داستان پيشاني‌نوشت‌ها به قلم عليرضا جوانمرد

هر كس «پيشاني‌نوشتي» دارد اما...)

بر مجموعه داستان «پیشانی‌نوشت‌ها» اولين مجموعه داستان چاپ‌شده از عليرضا جوانمرد، چندين نقد از نگاه ساختارگرايانه نوشته‌شده است. از نگاه منتقدين، اين اثر كوشيده است ضمن حفظ وفاداري به مدرنيته با هژموني ساختار رايج این‌گونه آثار مقابله كند. بااین‌وجود اين يادداشت كوشيده است از نگاهي متفاوت و بيشتر محتوايي تا ساختاري به واكاوي داستان‌هاي اين مجموعه داستان بپردازد؛ اما سؤال اينجاست كه مخاطب چگونه بايد با اين اثر روبه‌رو شود؟ يا به عبارت بهتر ما با چگونه اثري روبه‌روييم؟ [...]

نقد و تحلیل

حفره وجود، نقبی بر نقد

در رویکرد اگزیستانسیالیسم، "مرگ" نوعی مواجه با "وجود" است که در تجربه فهم هستی انسان از خودآگاهی، نمی‌گنجد. به باور اگزیستانسیالیسم، انتخاب، رخنه آزاد در فهم تجربه وجود است که "مرگ" جزئی از آن است. ازاین‌رو درک پوچی و بی‌معنایی زندگی، فهم شهودی "وجود" و نه و "مرگ" است.

این تبیین که "تنها حقيقت مطلقي كه با انسان متولد مي‌شود، مرگ است، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه ديگر چيزي معنا پيدا نمي‌كند جز انتظار" (برگرفته از متن نقد)، نگاه ما را متوجه مفهوم "انتخاب" در رویکرد اگزیستانسیالیسم نمی‌کند بلکه به نظر می‌رسد به‌جای اصالت "وجود"، اصالت فهم بی‌معنایی و سردرگمی انتخاب را شکل می‌دهد. اینکه چیزی یا ماهیتی "ساخته" شود بااینکه چیزی "شکل" بگیرد و به فرجام نیستی و انتظار برای اینکه "مردن اهمیت پیدا می‌کند" برسد، دو معنای متفاوت است و بر اصالت رویکرد اگزیستانسیالیسم بر پدیدارشناسی "مرگ‌اندیشی" تطبیق نمی‌کند [...]

کژتابی واژگان

(شهرام اقبال زاده)

در آغاز کلمه بود و کلمه خدا بود!

گمان می‌کنم همه‌ی شما بارها و بارها این عبارت کتاب مقدس را خوانده‌اید؛ پس از انقلاب دو اقدام موازی، کاربرد کلمات را مسخ و معنی آن‌ها را دگرگون و کژدیسه کرد؛ شعارهای واقعی علیه بی‌عدالتی، سلطه‌ی استعمار/امپریالیسم (به‌ویژه استعمار نو) و ستم و سرکوب را تهی؛ و واژگان استقلال و آزادی را به الفاظ پوچ و حتی مسخره بدل کردند؛ اول، تکرار شعاری و کاربرد نابجا؛ دوم، سانسور کتاب و سرکوب اندیشه پیشرو و دموکراتیک و سازمان‌های صنفی و سیاسی!

هاینریش بل نویسنده‌ی نامی آلمانی می‌نویسد: "بعد از هیتلر، همه‌ی آلمان درک کردند که او چه بلایی بر سر کشور و زیربناهای آن آورده است؛ اما یک‌چیز نابودشده‌ی اساسی بود که هرکسی نمی‌فهمید و آن، خیانت هیتلر به کلمات بود[...]

نقد و تحلیل

بر اساس كاربست شكاكيت هيوم، "هر قصدي كه اكنون داريم می‌تواند به نحوي تفسير شود كه با هر چيزي كه ممكن است بخواهيم انجام دهيم مطابقت داشته باشد". در اين صورت مبتني بر نظريه قاعده تعيين ويتگنشتاين (Wittgenstein, 1951) و "نحوه عمل ما برخاسته از قصديت زبان فعاليت هنجاري (norm ative) "، زبان ذاتاً اجتماعي است. كه به شيوه مشخص باور و قصديت ما را به‌سوی توجیه دفاع غیرقابل‌انکار عمل نتیجه گرا، سوق می‌دهد.

این گزاره که "یکی از شروط اثبات‌کننده صداقت روشنفکران و نیروهای اصلاح‌طلب داخلی، تعیین تکلیف با آمریکاست. واقعاً چه موضعی درباره آمریکا دارند؟" به نظر می‌رسد قصدیت نتیجه گرا است که روشنی خود را نه از مفهوم، كه از مصداق امپریالیسم جغرافیایی می‌گیرد. درحالی‌که امپریالیسم مفهومی مبهم و چندوجهی است که مصادیق آن قابلیت تفسیر و تبیین دارد [...]

چگونه از عقايد احمقانه بپرهيزيم؟

(برتراند راسل)

• اگر عقیده مخالف، شمارا عصبانی می‌کند نشانه آن است که شما ناخودآگاه می‌دانید که "دلیل مناسبی برای آنچه فکر می‌کنید ندارید!"

اگر کسی مدعی باشد که ۲ بعلاوه ۲ می‌شود ۵، یا این‌که ایسلند در خط استوا قرار دارد، شما به‌جای عصبانی شدن احساس دلسوزی می‌کنید، مگر آن‌که اطلاعات حساب و جغرافی شما آن‌قدر کم باشد که این حرف‌ها در افکار شما تزلزل ایجاد کند...

• اغلب بحث‌های بسیار تند، آن‌هایی هستند که طرفین درباره موضوع موردبحث دلایل کافی ندارند[...]

نقد و تحلیل

"احمقانه" واژه فلسفي نيست.

در نظرگاه فلسفه تحليلي، مفاهيم، شموليت ذاتي دارد. اين بدان معني است كه تا منتهاي اصالت ذات هستي خود، رو به تزايد است و منجر به بازآفريني مفاهيم نوظهور می‌شود.

اين موضوع (شموليت ذاتي) در منطق رياضي نيز قابل‌اثبات است.

 به‌عنوان‌مثال؛ چهار عمل اصلي، منجر به توسعه فهم ما در حل معادلات خطي و بازآفريني گزاره‌های اصالت ذات مفاهيم منطق رياضي می‌شود [...]

شب قدر

(علی زمانیان)

• آن‌که روزهایش همه، بی‌قدر است، شب قدر به چه‌کار آیدش؟

روزها، هفته‌ها و ماه‌ها را در بیهودگی، عصیان و در بی‌حاصلی و در غفلتی مذموم سپری می‌کنیم. زندگی و عمرمان را در سرگردانی و بی‌اخلاقی می‌گذرانیم، آنگاه به‌قصد زدودنِ زنگارها از درون، ساعتی و در شبی به نام "شب قدر" می‌نشینیم و دعایی می‌خوانیم که حتی ترجمه‌ی ساده‌ی آن را نیز نمی‌دانیم. قرآن بر سر می‌نهیم و سپس شادمان از این‌که وظیفه‌مان را انجام داده‌ایم و "قدر" را قدر نهاده‌ایم [...]

نقد و تحلیل

چندين بار متن را مطالعه كردم و درباره محتواي آن انديشه نمودم. به نظرم نويسنده، متن را زاهدانه نگاشته است و نه عالمانه. من نتوانستم ارتباط منطقي ميان آنچه نويسنده آن را "آنات لحظات زندگي" می‌نامد با مفهوم بی‌حاصلی، بيهودگي، عصيان، سردرگمي روزها، هفته‌ها و ماه‌ها (همه عمر) بيابم.

به نظر می‌رسد آنات عمر يعني این‌که همه روزها و هفته‌ها و ماه‌های عمر "به‌قصد زدودن زنگار از درون" زاهدانه مراقب نفس باشي. اين سخن براي انساني كه به پیچیدگی‌های ناشناخته همه شئون زندگي، روزگار متنوع و متلون و پیش‌بینی‌نشده دارد، سخن بی‌حساب می‌نمایاند[...]

نباید سیل می‌آمد

(علی‌نجاتِ غلامی)

 وقتی انسان، تکنولوژی و علم و دانش و فرهنگ را منکشف و دسترس‌پذیر کرده است، دیگر هیچ "بلایی" طبیعی نیست و صد درصد مقصر خودمانیم. وقتی روشنفکران جامعه‌ی ما افتخارشان تکنولوژی ‌ستیزی است، دیگر چطور نباید انتظار داشت که با سیلابی در قرن بیست و یکم، کشوری بحرانی نشود؟ تفکرات چپ و راست به اسم بورژوازی و غرب‌زدگی و امثالهم مانع تفکر توسعه‌گرا و درنتیجه مانع توسعه شدند و مسیر فرسایش سرزمینی را هموار کردند که اکنون در مقابل بارانی نااستوار است[...]

نقد و تحلیل

روش تحلیل محتوای متن، مبتنی بر تفکیک و تقطیع عناصر درونی و ترکیب دوباره مفاهیم برای دست یافتن به بن‌مایه هویت متن خواهد بود؛ بنابراین ضرورت دارد تا ابتدا با استفاده از تقطیع مفاهیم مندرج در متن، همپوشانی صوری و باطنی معانی مفاهیم را موردبررسی قرار بدهیم. در این صورت به منطق ذهنیت نویسنده در انسجام‌بخشی به مفاهیم نزدیک خواهیم شد و ممکن است بتوانیم دریابیم، منطق بیان نویسنده در هویت بخشی به مفاهیم تا چه اندازه از هژمونی (گفتار غالب) ایدئولوژیک فاصله دارد و یا این‌که با آن درهم‌آمیخته است[...]

ملودرام و تراژدی

( آلبر کامو)

ملودرام را می‌توان چنین تعریف کرد: «تنها یک‌چیز درست و برحق است.» و بهترین عبارتی که در مورد تراژدی می‌توان گفت این‌که: «همه برحق‌اند و هیچ‌کس محق نیست.»

نقد و تحلیل

به نظر من "آلبر كامو" در تعريف تفاوت ملودرام و تراژدي، مفهوم اين دو كلمه را در معناي سرشت انسان جستجو می‌کند. انسان در هستي ذات خود تنها در یک‌چیز درست، مطلق و برحق است كه او را از ساير موجودات متمايز می‌کند و آن قوه ناطقه و يا زبان عقل و انديشه است كه معرف هستي مطلق انسان است و مبين وجه تمايز انسان از ساير موجودات و نباتات و جمادات است. ازاین‌رو در هستي ذات انسان، تنها یک‌چیز می‌تواند درست باشد. اين مفهوم ملودرام است و انسان به‌وسیله آن نقش هستي خود را با تمام وجود و در صورت مطلق آن بازي می‌کند [...]

ما و پیرمرد خنزرپنزری

(علی حاتم)

بیست و هشتم بهمن‌ماه مصادف است با سالروز تولد خالق "بوف کور". اثری فلسفی و درعین‌حال پررمزوراز که همچنان ازنظر فرم و محتوا در تاریخ ادبیات داستانی معاصر ما بی‌بدیل مانده است. رمانی کوتاه که هدایت از طریق ساختار چندوجهی آن دو ویژگی مهم و مسئله آفرین اندیشه‌ی خود و مردمان سرزمینش را بازنمایی کرد: جنبه‌ی مثالی، عارفانه و سنتی این اندیشه در تقابل با جنبه‌ی مادی، زمینی و بیگانه شده‌ی آن‌که حاصل گذار به مدرنیته بود و راوی قصه بین این دو عالم سرگشته است. یوسف اسحاق پور در کتاب "بر مزار صادق هدایت" این سرگشتگی را به تفضیل بررسی کرده که یکی از درخشان‌ترین تحلیل‌هایی است که تاکنون در مورد بوف کور نوشته‌شده است[...]

نقد و تحلیل

این بیان که "شخصیت پیرمرد خنزرپنزری، چه در عالم اثیری و چه در عالم مادی نماینده‌ی ارتجاع، خرافات و ابتذال است. او نماد انحطاط است؛ و اینجاست که پایان اثر جلوه‌ای پیش‌گویانه می‌یابد" فرض مدلول به دلالت پوزیتویستی است و زبان خالق اثر (هدایت) را در آینه تجلیات پیش‌فرض انگارهای سیاسی و اجتماعی محصور می‌نماید. درحالی‌که به نظر می‌رسد زبان گفتمان بوف کور، بر دلالت‌های ابزار مدلول اثبات­گرایانه زمینه‌های تاریخی سیر نمی‌کند و فراتر از الزامات مناسبات تاریخ سیاسی اجتماعی (که نوعی زبان عمل است) بر سرشت زبان و چگونگی شکل‌گیری و برکشیدن ذات ماهیت سایه ناپیدای وجود (که بوف نماد آن است) به‌نوعی بیان دست می‌یابد.

مارکس و آگاهی

(مارکس)

رابطه من با پیرامونم، آگاهی من است، آگاهی هرگز نمی‌تواند چیزی جز هستی آگاه باشد، هستی انسان‌ها جریان واقعی زندگی آن‌هاست. ازآنجاکه تمام اشیاء، روابط و پدیده‌ها در حرکت و تأثیر متقابل و در تولد و زوال‌اند، آگاهی نیز یک رابطه، البته رابطه‌ای اجتماعی است، همچنان که انسان‌ها تولید مادی و مراوده مادی‌شان را توسعه می‌دهند، همراه با آن دنیای واقعی خود و تفکر خود و محصولات این فکر را نیز تغییر می‌دهند. پس این آگاهی انسان‌ها نیست که هستی‌شان را تعیین می‌کند، بلکه برعکس، این هستی اجتماعی‌شان است که آگاهی‌شان را تعیین می‌کند. این افکار انسان‌ها بیان آگاه واقعی یا موهوم مناسبات و فعالیت‌های واقعی آن‌ها، مراوده آن‌ها، روش‌های اجتماعی و سیاسی آن‌هاست و تکامل واکنش‌ها و بازتاب‌های ایدئولوژیک آن‌ها بر اساس جریان واقعی زندگی آنان خواهد بود؛ بنابراین اوهامی که در مغز انسان شکل می‌گیرد نیز به ناگزیر اشکال تصاعد یافته‌ای از جریان زندگی مادی آنان است.

نقد و تحلیل

بنابراین به نظر می‌رسد از دیدگاه "مارکس"، در هستی اجتماعی فرد، نوعی آگاهی نهفته است که متأثر از تبیین رابطه‌ای است که فرد با محیط پیرامون دارد. بااین‌حال این پرسش مطرح است که آیا تبیین رابطه اگرچه نشان‌دهنده هستی رابطه است آیا معرف اصالت هستی به ما هو هستی (ذات) نیز است؟ در این صورت مارکس آگاهی را نه در بن‌مایه اصالت آن بلکه در تبیین رابطه آن با محیط اجتماعی در نظر گرفته است و به‌جای تبیین ذات هستی به توصیف رابطه هستی پرداخته است و هستی آگاهی را نه به ذات آگاهی بلکه به ماهیت آگاهی نسبت می‌دهد.

(حمید ژیان پور)

بی‌شعوری

(خاویر کرمنت)

بی‌شعورها قابلیت شگفت‌انگیزی برای دیدن تنها یک وجه از هر مسئله‌ای را دارند؛ همان وجهی که منافع آن‌ها را تأمین می‌کند!

نقد و تحلیل

بي "شعوري" شعار است؛

كلمه "بی‌شعور" علاوه بر این‌که ناراستي دارد و زشت و ناروا است، استفاده از آن نيز منطقاً نادرست است.

بی‌شعور با پيشوند "بي" (به معني بدون)، منفي شده است. اگر پيشوند احتضاري را حذف كنيم، مفهوم كلمه "شعور" باقي خواهد ماند. در اين صورت براي تركيب پيشوند منفي (بي) بر شعور به استفاده از كلمه شعور و مفهوم آن نيازمنديم. به اين معني كه درك معناي بی‌شعوری وابسته به درك مفهوم "شعور" است [...]

جورابِ لنگه‌به‌لنگه

(محسن سرخوش)

ازدواج کردنِ کسانی که از جنسِ هم نیستند و همدیگر را دوست ندارند، با این عقیده که «به­مرورِ زمان درست می‌شود.» درست مانندِ پوشیدنِ جورابِ لنگه‌به‌لنگه است. همان‌طور که آن جوراب‌ها، کارِ آدم را تا وقتی توی کفش هستند راه‌ می‌اندازند، آن زوج هم در اتاقِ خواب و آشپزخانه کارِ هم را راه می‌اندازند؛ اما شما با چنین جوراب‌هایی می‌روید مهمانی؟! یا مثلاً ممکن است توقع داشته باشید در اثر مرور زمان، رنگِ جوراب‌ها در کفش عوض شود؟

نه! آن‌ها فقط هرروز کثیف‌تر و چرک‌تر می‌شوند. 

نقد و تحلیل

ازدواج كساني كه بر اين عقيده هستند كه زندگي مشترك براي آنان به‌مرور تفاهم می‌آورد و "درست می‌شود"، انتخاب آگاهانه، منطقي و بهنجار است كه نشان می‌دهد، دو نفر همديگر را به‌طور طبيعي می‌شناسند و عشق، تعلق و دوست داشتن را به‌مرور و در فرايند زندگي مشترك پیش‌بینی می‌کنند.

در روان‌شناسی شخصيت، رشد فرايندي تكاملي، تدريجي و رشد يابنده است كه در متن زمینه‌ی زندگي اجتماعي به بلوغ می‌رسد [...]

زن و فلسفه زيبايي و هنر

من می‌اندیشم؛

اگر زیبایی‌ها و ظرافت‌های زن نتواند من را به وجد بياورد، در اين صورت احساس من تا آن اندازه رشد نكرده است كه نسبت به اصالت فلسفه زيبايي و هنر حساس باشم.

(حمید ژیان پور)

خیانت در اوج اعتماد صورت نمی‌گیرد

خیانت در اوج انتظار صورت می‌گیرد

(فردین علیخواه)

بعید می‌دانم درجایی از دنیا پیامک‌های دریافتیِ تجاری-تبلیغاتی دارای چنین محتوای باشند. اثر این پیامک‌ها بر روان مردم، خود جای بررسی دارد. 

نقد و تحلیل

 به نظر می‌رسد؛

اين سخن مغالطه و باطل است و در محتوا، ناقض معني و مفهوم خود است. زيرا اگر بپذيريم كه "خيانت در اوج اعتماد صورت می‌گیرد" اين سخن كلي كه البته تا آن اندازه كلي است كه يك گزاره علمي محسوب نمی‌شود، شامل حال گوينده پيام نيز می‌شود [...]

خود درد بلوغ است

(شاهرخ رفوگران)

 آیا درد سبب بلوغ می‌شود

گفتمش:

خود درد بلوغ است. 

نقد و تحلیل

در انسان چیزی به چیزی دیگر تبدیل نمی‌شود. از این منظر، تکامل در انسان نشانه تغییر و تبدیل نیست. بلوغ نیز اگرچه نشان‌دهنده تکامل است اما معرف تغییر و تحول نیست. ازاین‌رو که رشد در انسان فرآیندی است که در آن، تحول از یک مرحله دیگر در چالش فراز و نشیب حرکت به سمت جلو و بازگشت به مرحله ماقبل خود است [...]

حال من خوب است

(حمید سلطان‌آبادیان)

از اینکه به تو بگویم «حالم بد است» حالم بد می‌شود، حال من خوب است. پنکه روشن است و بادِ گرم بر تنی که دراز به دراز افتاده روی جایی که به آن حتی نمی‌شود گفت «محلی برای خواب» می‌وزد. اگر همین بادِ گرم هم نبود این عرقِ سردِ همیشگی، من را درون خودش غرق می‌کرد. تو می‌دانی که من شنا بلد نیستم، اما بااین‌وجود زندگی همیشه برایم زیباست [...]

نقد و تحلیل

بعد از مدت‌ها، اين اولين متني است كه از خواندن آن لذت فلسفي می‌برم. چيزي در متن پنهان است كه يافتن آن دشوار است. به نظر می‌رسد نويسنده نيز با دشواری‌هایی در بيان آن مواجهه است و اين بر زيبايي ابهام متن می‌افزاید و به آن عمق می‌بخشد [...]

بیان پیچیده معرف سادگی است

(مسعود مشهدی)

اثر انگشت آدم‌ها باهم متفاوت است...! نوع رفتار آدم‌ها هم...! نوع بیان آدم‌ها هم...!

همین تفاوت‌ها هست که آدم‌ها را جذاب یا منفور می‌کند...!

روزهای اول که آقای ژیان پور شروع به نقد و بحث در مورد مطالب گروه نمودند، اولین نفر بنده بودم که خدمتشان عرض کردم من کلام شمارا نمی‌فهمم و یادم نمی‌رود که عوامانه عرض کردم نگاه من به مطالب شما عین نگاه خری است که به نعل‌بند خود نگاه می‌کند [...]

نقد و تحلیل

آب‌های زيرزميني و آب چشمه ازآن‌رو زُلال، پاك و شفاف است كه از عمق مسير لایه‌های سنگ، شن و ماسه عبور كرده و املاح و ناخالصی‌های آن تصفیه‌شده است.

بيان ساده از عمق چندين لايه عبور كرده و به‌وسیله سطوح مختلف پيچيدگي، املاح و ناخالصی‌های آن زدوده و تصفیه‌شده است [...]

فیلسوف و نابغه

(آقای پور انتظاری)

بروس لی علاوه بر استادی کنگ­فو، استاد فلسفه در دانشگاه هم بود وی می‌گفت: کار فیلسوف آن است که مفاهیم ساده را آن‌قدر بپیچاند که خودش هم نفهمد. کار نابغه آن است که پیچ‌های آن فیلسوف را باز کند تا همه متوجه شوند موضوع چیست. 

 نقد و تحلیل

اجازه بدهید تا تعریف و دیدگاه آقای "لی" از فلسفه را تحلیل و پیرامون آن کمی تأمل کنیم. نخست این فرض را می‌پذیریم که آقای "لی" بر روی مفهوم فلسفه مبتنی بر دانش و مبانی نظری آن اظهارنظر کرده‌اند؛ بنابراین دیدگاه ایشان را مورد تأمل و بررسی قرار می‌دهیم. آقای "لی" معتقد است [...]

انسان‌ها را به انسان بودنشان بخواهید

(مجله ژوان)

شما چقدر از پوشش و ظاهر انسان‌ها قضاوت می‌کنید؟ و حتی شاید آن‌ها را پس می‌زنید؟

انسان‌ها را به شعور و شخصیت و اصالت آن‌ها بشناسید نه به لباس ظاهری. انسان‌ها را به انسان بودنشان بخواهید[...]

  نقد و تحلیل

استاد ژیان پور: من در تحلیل و نقد متون به ایرادگیری نمی‌اندیشم و آن را هدف خود نمی‌دانم. اساساً ماهیت تحلیل، مبتنی برسازه مفهومی گزاره متن است و درصورتی‌که در تحليل و نقد مبتني بر شواهد مستدل و منطقي روایی روابط درون ‌متن، باشد، آنچه ارائه خواهد شد، خارج از مفاهیم وابسته به درون ‌متن نخواهد بود[...]

زادروز محمود دولت‌آبادی

(مریم عبدالله پور)

با گل ممد کلیدر، او را شناختم.

کتابی حماسی_تراژیک و پر از نماد و دلالت‌های کنایی با آمیزش رئالیسم و رمانتیسم که موجب دیده شدن عناصر حیات در سیر داستان است و شاید به‌مانند جنگ و صلح تولستوی در ادبیات روس برای ادبیات ایران گران‌سنگ باشد[...]

نقد و تحلیل

ترکیب حماسه و تراژیک و یا رئال و رمانتیسم، منجر به ایجاد و درک دلالت‌های زبان نماد و اسطوره و کنایه در داستان نمی‌شود. به نظر می‌رسد بازشناسایی عناصر حیات داستان در مؤلفه‌های زبان‌شناختی اثر قابل‌شناسایی است. ضمن این‌که اگر ترکیبی از رئالیسم و حماسه و رمانتیسم در داستان کلیدر در نظر بگیریم در این صورت تألیفی از انگاره و پندار را در ماهیت زبان داستان وارد کرده‌ایم[...]

تفکر فروغ فرخزاد

(مژگان بیانی)

فروغ فرخزاد و ‌شاعران نوگرای دهه‌ی چهل فارسی به‌شدت تحت تأثیر تفکر ماهیت وجود بودند و چگونگی زیستن و تبارشناسی احساس خود را در شعر نمایان می‌کردند ولی شعر امروز بر چرایی‌ها اندیشه می‌کند.

فروغ نه بنیه تفکر فلسفی را داشت و نه هیچ شاعر نوگرای ایرانی. فروغ فرخزاد بیشتر عصیانگر بر سنت‌هایی بود که راه احساس او را گرفته و به عبارتی خفه کرده بود. [...]

 نقد و تحلیل

ماهیت وجود را متوجه نمی‌شوم. احتمال می‌دهم منظور شما اصالت وجود است.

بااین‌حال؛ من می‌اندیشم که تفکر فروغ برخاسته و متأثر از فضای غالب تفکرات فلسفی زمان او نبود، بلکه او پیش از آن‌که متأثر از تفکر غالب زمان خود باشد، در کشاکش میان تنگنای جبر مقتضیات اجتماعی و سیاسی زمان و باورهای اصیل خود درباره ماهیت و چیستی انسان، زن وزندگی، شیفته‌وار سرگردان بود و به‌درستی درک کرده بود که این سرگشتگی جنس شعر او را می‌سازد [...]

تا بودی با تمام توان دوستت داشتم

(محسن سرخوش)

آگهی ترحیم روی زمین افتاده بود. راستش هنوز هم مثل وقتی تازه خواندن و نوشتن یاد گرفته‌ بودم، دوست دارم این‌جور چیزها را از زمین بردارم و بخوانم. برش داشتم. مربوط می‌شد به آگهی فوت فردی میان‌سال. همه‌چیزش درست شبیه هزاران آگهی ترحیمی بود که قبلاً دیده بودم؛ اما جمله‌ی کوتاهی از قول همسرِ متوفّی زیر عکس چاپ شده بود که نگاهم را گرفت، طوری که وسط خیابان ایستادم و نمی‌توانستم چشم از آن برگه بردارم [...]

نقد و تحلیل

"با تمام توان دوستت داشتم"

تحليل اين جمله نشان می‌دهد؛ مردد بودم می‌توانم براي هميشه دوستت داشته باشم يا نه؛ اما همه توانم را به كار گرفتم تا خود را مجاب كنم كه می‌توانم دوستت داشته باشم. بنابراين توان (توان رواني) خويش را با تمام ظرفيت مصروف و متمركز بر حل تعارض دروني خود بر روي موضوع دوست داشتن نمودم. "پشيمان نيستم چون تا بودي" توانم مصروف تو بود[...]

هرگز نترس …

(ویلیام فاکنر)

‎هرگز نترس که صدای خود را برای صداقت و حقیقت و دلسوزی در مقابل بی‌عدالتی و دروغ‌گویی و طمع بالا ببری. اگر تمام مردم دنیا این عمل را انجام دهند زمین را تغییر می‌دهند. 

نقد و تحلیل

مدعيان حقیقت‌جویی، عدالت و راستي، دنياي ناراستی‌های درون خويش را رها کرده‌اند. آنان مدعي فلاح و رستگاري بشریت‌اند درحالی‌که نفس آنان اولي به تنزيه و تزكيه است. چگونه است كه لشكركشي در ميدان جنگ و خون‌ریزی، وسيله غلبه حق بر باطل می‌شود اما انديشيدن و فلسفيدن از طريق گفتمان، در ميدان خردجمعي به‌مثابه تساهل با آراي مختلف، مغلوب شرايط بحران است؟

شمار سربازان و جان‌برکفان ميدان نبرد حق بر باطل، رو به فزوني است درحالی‌که سربازان جان‌برکف به انگيزش و سلاح، مسلح می‌شوند، براي درك روشن‌بینی در ماهیت عدالت و حقيقت منبسط، به‌جای انگيزش به انگيزه و به‌جای سلاح به صداي انديشه نياز است. فرزندان ما پيش از آن‌که سرباز ميدان نبرد حق و باطل باشند فرصت رستگاري از طريق انديشيدن و فلسفيدن را از دست می‌دهند.

هرگز نترس كه صداي انديشه خود را براي مدعيان حقيقت بالا ببري. اگر تمام مردم دنيا به‌جای سلاح، صداي انديشه خود را به صدا درآورند، زمين را تغيير می‌دهند.

 (حمید ژیان پور) 

اندوه

(فرانتس کافکا)

من فکر نمی‌کنم که اندوه یک آدم به هنگام ترک چیزی ناشی از این باشد که دارد چیزی را که دوست دارد ترک می‌کند. اندوه آدم ممکن است ناشی از نقطه‌ی مقابلش باشد. آدم احساس می‌کند که پیوند‌ها چه آسان پاره می‌شود و نیز این‌که دیگران چه آسان از آدم جدا می‌شوند. درواقع آدم هم به آزادی نیاز دارد و هم به وابستگی، اما هرکدام بجای خود و آدم با ناراحتی درمی‌یابد که جاها را باهم قاطی کرده است.

نقد و تحلیل

آن‌گونه که من از اندیشه کافکا درک می‌کنم این است که اندوه آدمی متعلق به کسی یا جایی نیست که او آن را ترک کرده است، بلکه این اندوه برخواسته و متعلق به نفس اندوه است که در انسان وجود دارد. از این منظر می‌توان گفت که وابستگی، نشانه اندوه است و ازآنجایی‌که اندوه اصالت دارد، وابستگی نیز اصالت دارد؛ بنابراین به نظر من از دیدگاه کافکا آزادی نمی‌تواند اصالت وابستگی را مورد هجوم قرار دهد.

(حمید ژیان پور)

زیر نور ماه

(حمید سلطان‌آبادیان)

کاش می‌شد همیشه در سفر زندگی کنم، بدون بازگشت. شب، درون چادر، در سکوت یک دشتِ وسیع، یا زیر یک درختِ بلند دراز بکشم، به کور‌سوی آتشی که چند لحظه قبل بیرون چادر روشن کردم نگاه کنم، جرعه‌جرعه باقیمانده چای را بنوشم و به خواب عمیقی که جایزه‌ی امروزم برای رکاب زدن و پشت سر گذاشتن فراز و نشیب‌هاست فکر کنم [...]

نقد و تحلیل

اگر بشود لحظه‌های بکر، اصیل و ناب زندگی را در متن اصالت دشت وسیع، زیر درخت بلند، در کورسوی آتشی که رو به خاموشی است و در پهنه آسمان آبی روز و آسمان پرستاره شب، درک کنیم، آنگاه تعریف ما از زندگی تغییر نخواهد کرد. آنچه تغییر خواهد کرد مفهوم ماهیت زندگی است که در فراز و نشیب غلظت فضای غبارآلود موانع و محدودیت‌ها راه ما را به‌سوی درک مستقیم و بلاواسطه اصالت زندگی، دشوار می‌کند [...]

راز قنات

(احمد زیدآبادی)

قنات راز شکل‌گیری تمدن و تداوم زندگی در سرزمین عمدتاً بیابانی و نیمه‌خشک فلات ایران است. راز قنات بر دو پایه استوار است: سخت‌کوشی و قناعت‌پیشگی!

رویکرد حریصانه و مسرفانه و مصرف‌گرایانه در استفاده از تکنولوژی در چند دهۀ گذشته، اغلب ما را با راز بقای زندگی در فلات ایران بیگانه کرده است؛ ازاین‌رو، طبیعت در حال تحمیل قانونمندی خود بر حیات ماست و گریزی هم از آن نیست!

آیا برای تداوم حیات این سرزمین و مردمش، به راز قنات بازگشتی دوباره خواهیم کرد؟ نمی‌دانم! ظاهراً به تک‌تک خود ما بستگی دارد؛ مایی که شب تا به روز، به زمین و زمان ناسزا می‌گوییم و اما مسئولیت خویش را فراموش می‌کنیم!

نقد و تحلیل

پیچیدگی‌های حیرت‌آوری در ابداع و خلق روش‌های مهندسي در حفر قنات. توسط اجداد ما وجود داشته است. پژوهش‌های محققان، توانسته است تنها بخشي از قابلیت‌های فني و مهندسي سازوکار پيچيده حفر قنات در ايران را بازنمايي و آشكار كند.

حفر قنات كاويدن تمدن از دل زمين به روي زمين است. دو هزار و پانصد سال تمدن ريشه در دل اين مرزوبوم دارد.

بااین‌همه، زيبايي، اميد می‌آفریند.

(حمید ژیان پور)

نقاب در روان‌شناسی يونگ

(سميه يوسفي)

در روانشناسي يونگ نقاب يا پرسونا کهن‌الگویی است که ايگو يا من براي پنهان کردن ماهيت حقيقي خود استفاده می‌کند. درواقع نقاب يک عملکرد دوگانه دارد، از طرفي هم از طريق او سعي می‌کنیم از خودمان تصوير خوشايند و مطلوب ديگران ارائه بدهيم و هم خود واقعی‌مان را پنهان کنيم.

البته عملکرد نقاب تا حد زيادي به انتظارات جامعه بستگي دارد. يعني این‌که جامعه دقیقاً از ما چه انساني انتظار دارد و نقاب هم طبق آن عمل می‌کند. ما به نقاب احتياج داريم‌. يک عملکرد نقاب اين است که ما بتوانيم رفتار متناسب با گروه را نشان دهيم. نقاب حافظ منافع اجتماعي ماست‌.

نقاب زماني خطرناک می‌شود که اصطلاحاً متورم بشود‌. يعني به قول يونگ دورویی در ناخودآگاه ما رخ بدهد و ما خودمان هم تصاوير غيرواقعي از خودمان را باور کنيم و يا این‌که در همه حال بخواهيم فقط طبق نقابمان زندگي کنيم. يعني هميشه در حال ايفاي نقش باشيم مانند جودي آبوت.

نقد و تحليل

اينكه نقاب حافظ منافع اجتماعي ما است و رويكردي منفعت­طلبانه دارد در ذات بقاء انسان نهفته است و به نظر می‌رسد در انتخاب، سهم لا ارادي دارد. رنج بشر امروزي از ديدگاه اگزیستانسیالیسم جبر انتخاب است و اين جبر در ذات بقاء انسان نهفته است. به نظر من، دورویی در ناخودآگاه، آن‌گونه كه يونگ بيان می‌کند حاصل عدم رشد يافتگي در انتخاب براي معني بخشيدن به زندگي آن‌گونه كه سارتر فيلسوف اگزیستانسیالیسم بيان می‌کند، است. از اين منظر مفهوم وجود، مقدم بر ماهيت زندگي است. تألیف ميان آراي روان تحليلي يونگ و ديدگاه اگزیستانسیالیست‌ها فهم ما را در تبيين ديدگاه كافكا از مسخ، ساده خواهد كرد.

(حمید ژیان پور)

کلام ساده يا پيچيده

(شاهرخ رفوگران)

سادگي عين اقتدار و مهري بی‌مانند است. قابل‌فهم بودن و پرهيز از شبهه ايجاد نمودن، مهارتي شگرف است. کلام ساده و روان يکي از بزرگ‌ترین مزیت‌هایش اين است که تفسير به رأی نمی‌شود و همگان برداشت و درک مشترکي از آن دارند و موجب وحدت قلوب است، پیام‌های ساده نظير جملات نغز و کلام افراد دانا، نه کهنه می‌شود و نه از خاطره‌ها زدوده می‌گردد و ماندگاري آن عالي است[...]

نقد و تحليل

تلاش براي وحدت قلوب، درك ساده و بدون تفسير و پرهيز از شك، مدعاي علم، دانش و آموزش نيست. كلام ساده و روان قابل‌تصور نيست.

تأثیرگذاری كلام نه در درك مشترك كه در تفسير متفاوت از كلام است. آنچه موجب تأثیرگذاری بيشتر كلام می‌شود سادگي درك آن نيست بلكه به نظر می‌رسد تلاش براي فهم تفسيري مفاهيم رشد يابنده و منبسط آن است. علم مديون تفسير است. سادگي تفسیرپذیر نيست، زيرا جمله، گزاره يا كلام نيست[...]

نقاب در تفکر کافکا

(کافکا)

دنياي ما...

پر است از دست‌هایی که

خسته نمی‌شوند

از نگه‌داشتن نقاب‌ها!...

نقد و تحليل

مفهوم نقاب در تفکر کافکا، مفهومي فلسفي است و به نظر می‌رسد با مفهوم نقاب در تعريف يونگ تفاوت ماهوي دارد. به نظر من در تفکر کافکا، نقاب، باورهاي خودخواسته و برخواسته از نيازهاي اوليه است که کشش آن زندگي انسان را به سمت مسخ باورهاي اصيل می‌برد. از اين منظر کافکا زندگي را مانعي اصيل براي درک عظمت زندگي می‌دید. تعلق‌خاطر او به اگزیستانسیالیسم، باور به اصالت وجود انسان در معني دادن به مفهوم زندگي است[...]

دريچه نگاه من

(حميد ژيان پور)

اجدادم از دريچه نگاه من

دنيا را می‌بینند

نگاه اجدادم مهربان است.

زيرا حامل پيام از وادي بهشت است.

نقد و تحليل

متن حاوي نوعي نگرش فلسفي است و به نظر می‌رسد می‌توان دو نوع نگاه را متمايز کرد.

1- زماني که از دريچه نگاه دنيوي به بهشت می‌نگریم.

2- زماني که از دريچه وادي بهشت به دنيا می‌نگریم.

تفاوت اين دو نوع نگاه، نگرش فلسفي ما را در تبيين جهان هستي که ما را احاطه کرده است، بيان می‌کند.

(حمید ژیان پور)

فضاي قلم

(بهرام بني نجار)

واقعيت اين است که در فضاي بسته قلم می‌زنیم. ما بايد بيشتر دردهاي جامعه را به تصوير بکشيم.

نقد و تحليل

به نظر می‌رسد فضاي پيش روي قدم، بسته است اما براي قلم فضاي بسته‌ای قابل‌تصور نيست. قلم، خود فضا می‌آفریند و در فضاي پيش رو به انبساط پهناوري درون ذرات می‌اندیشد. نويسنده قلم می‌زند و بر اوج تارک آستان بی‌انتهای ذرات، نور می‌پاشد. روشنايي قلم نويسنده بر فراز درب‌های بسته، از ذرات روزن اميد، چابک و سبک‌بال عبور می‌کند و به خلق بديع و يگانه می‌پردازد[...]

شعر مفهومي و جهان گشت

(مژگان بياني)

مي‌دانید شعر نو نيمايي شکستن قالب‌های عروضي بود و نوعي تعريب زدايي از شعر فارسي. اخوان آرکائیک گرايي، شاملو حماسه نو و فروغ بيشتر فمينيست معترض و شاعران دهه چهل و پنجاه بيشتر معناهاي نو را می‌آموزاندند. ولي شعر مفهومي بر مصداق‌های مشترک است براي همين شعر نو ما جهاني نشد ولي اشعار شاعران غربي جهاني گشت. مفاهيم جهاني ما را خلاصه و داراي احساس مشترک و‌ دغدغه مشترک می‌نمایند. متأسفانه شعر نو ما دغدغه مشترک جهاني ندارد چون زبان فارسي در دوران فضیلت‌های باستاني خود مانده و مهجور شده است.

نقد و تحليل

اگر بپذيريم، آنچه شما در مورد شعر نو نيمايي، اخوان، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، فضیلت‌های مهجور زبان باستاني و تعالي جهاني شعر مفهومي بيان كرديد، منطقي و قابل‌قبول باشد، در اين صورت به نظر می‌رسد با استناد به همين منطق، اشعار مفهومي شما از دايره مفاهيم منبسط خارج می‌شود. غير مفهومي و مهجور در ديواره حصار واژه‌ها، خواهند ماند و به تعبيري منطق شما در مورد شعر نو، مدعاي شمارا در مورد تائید ماهيت جهان‌شمول و جهان گشت شعر مفهومي، نقض خواهد كرد[...]

شريعتي و تلطيف قرائت دين

(علي سوزنچي)

در مورد مطلب شما نکاتي را از نظر خود بيان می‌کنم:

1. این‌جانب یک‌زمانی براي خودم بتي ساخته بودم به اسم شريعتي به‌نحوی‌که همه اطرافيانم را کلافه کرده بودم از کتاب و نوار و پوستر و...
2. بعدها که بيشتر تحقيق و مطالعه کردم به مخالف او تبديل شدم.
3. اما باز با مطالعه و تفکر بيشتر فهميدم که باز هم اشتباه کردم به دلايل زير[...]

نقد و تحليل

"كاري كه شريعتي با باورهاي ديني كرد، تلطيف قرائت دين مطابق با شرايط زمان است و به نظر می‌رسد مبتني بر تأملات فلسفي رشد يابنده نبود". اين متن نوشتار من، در مورد مرحوم شريعتي است. نكته مهم و كليدي از نظر من كليدواژگان "مطابق شرايط زمان است". بنابراين من شريعتي را فرزند زمان خود می‌دانم كه تکه‌های وجود خويش را در رهايي مفاهيم انگاره‌های سياسي و اجتماعي در بند تكامل رشد يابنده، به پرواز درآورد و با استفاده از نبوغ منحصربه‌فرد خود بر اوج بام آشيانه تجربيات ديني و عرفاني خود، نشست و از آن بالا فلسفه را باآن‌همه جزييات دقيق و عميق، كوچك و حقير يافت[...]

مرگ مادر

(شهين راکي)

با مرگ مادرم بود که چهره­ي مرگ برايم عوض شد... ديگر به مرگ به‌عنوان يک تمام شدن و حادثه‌ی بد فکر نکردم. چون اگر این‌گونه بود نبايد شامل حال مادرم می‌شد. باآن‌همه عشقي که او به ما و من به او داشتم، وقتي ميت را براي به خاک سپردن می‌بردند از کساني که جيغ می‌زدند و زاري می‌کردند بدم آمد. همه را به سکوت دعوت می‌کردم دلم می‌خواست همه بپذيرند که اين هيچ اتفاق بدي نيست. چون اگر بد بود براي مادر عزيزم پيش نمی‌آمد. از آن‌وقت مرگ را انيس و مونس زندگي يافتم. دلم می‌خواهد انسان‌ها با مرگ مأنوس‌تر باشند و اين مسئله فقط يک شعار نباشد که با مرگ است که زندگي مفهوم می‌یابد... البته رفتن عزيزان براي ما که می‌مانیم سخت است چون دل‌تنگ نبودنشان می‌شویم. مادرم شصت سالش بود که مرد... يعني پير هم نبود... من براي مردن قلبا آماده‌ام.

نقد و تحليل

اين دريافت که شما توانسته‌اید عشق به مادر را در حل تناقض ميان مرگ و زندگي به کار بگيريد، بسيار عميق، متعالي و شاعرانه است و تأمل بسياري براي تحليل دارد.

(حمید ژیان پور)

جدايي متن از زمينه

(علي ناظميان)

هيچ متني را از زمینه‌ی خود نبايد خارج کرد؛ تکست­ها هميشه بايد در کانتکست خود باقي بمانند و از آن جدا نشوند. در غير اين صورت، مغالطه "خارج‌سازی متن از زمينه" شکل خواهد گرفت که اجتناب از آن، شرط عقلانيت روشی در منطق پژوهشي تاريخ شمرده می‌شود.

نقد و تحليل

چگونه می‌توان تصور كرد كه متن قابل انفكاك از زمينه است. زمينه جزء شقوق انشقاقی و يا همبستگي متن نيست كه بتوان تصور كرد كه در تحليل مغالطه آميز، متن خارج از كانتكس زمينه موردبررسی قرار می‌گیرد. اين خود مغالطه‌ای است كه به‌جای تأمل در تحليل، با به‌غلط انداختن ذهن مخاطب، حكم به باطل بودن تحليل متن به استناد مغالطه‌ی انفكاك متن از زمينه، تير خلاص بر آن وارد می‌کنیم[...]

کوري

(ژوزه ساراماگو)

همه کورند؛ تمام شهر، تمام مملکت! اگر کسي هم مي‌بيند پيش خودش نگه مي‌دارد و بروز نمي‌دهد.

چشمي که نمي‌خواهد بپذيرد، وجود ندارد.

توي دنياي کورها ارزش واقعي معلوم مي‌شود.

کسي که دستور مي‌دهد و کسي که اطاعت مي‌کند هر دو کورند.

نقد و تحليل

اين کتاب فوق‌العاده است.

"ما کور هستيم؛ کور اما بينا، کورهايي که مي‌توانند ببينند، اما نمي‌بينند" (جمله مهم از رمان کوري)

در اين رمان، تحليل زبان‌شناختی مقدم بر تحليل جامعه‌شناختی است. از اين منظر رمان در زواياي پيچيده و تودرتوی مفاهيم مبهم زبان دروني شده در زمينه­اي تاريک اما امیدبخش درمی­غلتد و ما را با پهناوري و گستردگي بی‌منتهای کوري و ناپيدايي براي درک بينايي دروني، هدايت می‌کند. توجه کنيد در رمان کوري چگونه کلیدواژه "سازمان‌دهی" منشأ و زمينه بازگشت به بينايي می‌شود.

(حمید ژیان پور)

زیباترین انسان‌ها

(الیزابت کوبلر)

زیباترین انسان‌هایی که تاکنون شناخته‌ام آن‌هایی بودند که شکست‌خورده‌ بودند، رنج می‌کشیدند، دچار فقدان شده بودند و بااین‌حال راه خود را از اعماق درد و رنج گشودند و بیرون آمدند. این افراد حسی از قدردانی، حساسیت و فهم زندگی داشتند که آن‌ها را پر از شفقت، ملایمت و توجه عمیق عاشقانه می‌کرد. زیبایی این افراد اتفاقی و بی‌سبب نبود.

نقد و تحلیل

مفهوم عمیق‌تر اين جمله اين است كه انسان زيباتر (زيبايي انديشه)، عمیق‌تر و عاشق‌تر، انساني است كه رنج ناشي از شكستن باورها، ايده­آل‌ها و آرمان‌های خود را عمیقاً تجربه كرده است و راه خود را از اعماق درد و رنج فقدان فرهمندانه زيستن به‌سوی صبورانه روييدن از طريق احياء انديشه هموار نموده است. اين انسان مفهوم زندگي را در تحمل درد و رنج ناشي از شكستن باورها، درك كرده است و به شفقت، ملايمت و توجه عميق به درك معناي اصيل زندگي در صبورانه روييدن نزديك شده است.

"زيبايي انديشه براي اين انسان‌ها اتفاقي نيست"

آري زيبايي و عظمت در شكست باورها است نه در محروميت از داشتن‌ها.

(حمید ژیان پور)

آیا آن لحظه که گذشته، باز خواهد گشت؟

(سادات هاشمی)

درست است که بازتاب لحظات و اعمالمان ممکن است به شکلی متفاوت به ما بازگردد، اما آیا آن لحظه که گذشته، باز خواهد گشت؟ من فکر می‌کنم کیفیت، مصداق یا نمود بیرونی هر چیزی می‌تواند باشد که قابل‌تغییر است و به ذات برنمی‌گردد [...]

نقد و تحلیل

هیچ‌چیز در اين دنيا بی‌بازگشت نيست. لحظه‌هایی را كه می‌گذرانیم، باکیفیت متفاوت به ما بازمی‌گردند. اميد از بطن لحظه‌هایی كه به‌سوی ما بازگشت می‌کند متولد می‌شود. در غير اين صورت زندگي بی‌معنی بود. كيفيت در ذات لحظه‌ای است كه بازگشت می‌کند. در اين صورت ذات لحظه به ما بازگشت می‌کند؛ اما بازتاب، متعلق به ذات لحظه نيست و كيفيتي متكثر است [...]

تاریکی

(شهین راکی)

سیاهی وفور بودنی ست، اما برای استفاده از آن به جرقه‌ی نور و روشنایی نیازمندیم. مثل زغال که سرشار از گرماست. مثل شب که آبستن روز است و مثل گیاه که در خاک و دل تاریک زمین سرشار از هستی می‌شود اما برای نمود خود به‌سوی نور راه می‌جوید. سهم زندگی برای ما از برکت آفتاب است. اگرچه تاریکی نیز مملو از زندگی‌های به بار ننشسته است چه‌بسا که دنیا از سیاه‌چاله‌ها پدیدار گشته و چه‌بسا زندگی‌ها که در سیاه‌چاله‌ها خفته است.

نقد و تحلیل

زندگی در سیاه‌چاله‌ها در انتظار روییدن، خفته است اما "ما به آفتاب آلوده‌ایم" و به آن احساس نیاز می‌کنیم. دیدن تاریکی از دریچه روشنی، دیدن روشنی است نه تاریکی. اگر شب آبستن روز است چگونه است که برای هستی و بودن محتاج به نطفه درون خود می‌شود؟ آیا می‌شود آفریننده‌ای در هستی وجود، محتاج آفریده خود باشد؟ [...]

امید

(ایرج اکنون)

همچنان که هیچ حقوق‌بگیری حال‌وروز کسانی که درآمد ثابت ماهانه ندارند را درک نمی‌کند... همچنان که هیچ مسئولی تحریم را درک نمی‌کند... نمی‌دانم متوجه این ارتباط شده‌اید یا نه؟ حقوق‌بگیران در عین این‌که گرفتاری دارند اما به آخر ماه هم امیدوارند... اما... به این امای آخری بیشتر فکر کنید.

نقد و تحلیل

در منطق اين سخن، مغالطه وجود دارد. تاريخ جنگ و خون‌ریزی، نشان می‌دهد، انسان قرباني مغالطات شده است. در منطق سخنان پرشور، كنكاش منطقي كنيد. به فرزندانمان بياموزيم كه سخن زيبا و پرشور نياز به كنكاش منطقي دارد [...]

خورشید حقیقت

(جمشید قشنگ گوارشکی)

و خورشید همچنان می‌تابد. نه دیوارهای بلند قصر سیدارتا، نه جام زهر شوکران، نه زنجیرهای قرون‌وسطا، نه بر دار کردن سرها، نه فتواهایی در زمین، نه پارازیت‌هایی در آسمان و نه فیلترهایی در دنیای مجازی. هیچ‌کدام نتوانستند خورشید حقیقت را در تاریکی نگهدارند.

(شهین راکی)

تلاش برای گفتن حقیقت و لمس بیشتر آن باعث گشوده شدن زبان الکن ماست. ما تشنه‌ی سرودنیم، آنچه را که حس می‌کنیم و در نهان داریم. شعر و هنر واقعیتی مجازی است بدون آن، چیزی کم داریم و هنرمندان بزرگ در درک حقایق و نشان دادن آن تواناترینند.

نقد و تحلیل

حقيقت در فضاي غبارآلود وهم، درحرکت دائمی به‌سوی عظمت سکوت است تا در فضای بی‌منتهای تاریکی با درک سکوت و تجلی آن در نزدیک شدن به نسبیت و پیوستن به انبساط، ازهر آنچه مانند خورشید، سوزنده و ذوب کننده در خود است، رهایی یابد.

هنرمندان در بيان درك ابهام حقيقت و نه خود حقيقت تواناترین‌اند. بوف كور صادق هدايت سروده‌ای انساني است كه درك متعالي يك انسان را از حقيقت مبهم در فضاي غبارآلود وهم را در بطن عظمت سكوت تاريكي و سایه‌ها براي رسيدن به انبساط در رهايي از خورشيد سوزانده آزادي، نشان می‌دهد. خورشيد حقيقت سوزاننده آزادي است.

(حمید ژیان پور)

اما مردها به نظر من بايد سياستمدار باشندو زن‌ها هنرمند

اما مردها به نظر من بايد سياستمدار باشند و زن‌ها هنرمند. هنرمند صريح است، پیچیدگی‌ها را باز می‌کند و سياستمدار، سادگی‌ها را به‌ضرورت در هم می‌پیچد. ضرورت هميشه خودش را به انسان تحميل می‌کند زیرا زمانه غیرقابل‌اعتماد است. براي همين عشق و اميد متولد می‌شوند.

ما با عشق و اميد زمانه را تحمل می‌کنیم و هنر، بهترين ابزار براي نشان دادن چگونگي و كیفيت اين تحمل است.

زن هنر گوش كردن و هنر فهميدن را زنانه درك می‌کند و مرد، آن را مردانه درك می‌کند. زن مرد را، مرد، دوست دارد و مرد زن را، زن، دوست دارد. آنچه زن را زن می‌کند، نگاه مردانه مرد به زن است و آنچه مرد را مرد می‌کند نگاه زنانه زن به مرد است. زن به‌صراحت و شفافيت در مرد می‌نگرد و دوست دارد مردانگي را به‌صراحت ببیند.

مرد به زن اما به‌صراحت نمی‌نگرد و دوست دارد سایه‌ها، حجاب و پیچیدگی‌های ناشناخته را در زن محفوظ نگاه دارد؛ بنابراین دوست دارد زن را تا ابد در تسخير ابهام خود نگاه دارد تا همواره او را به ديده تحسين بنگرد كه چه بخشي از او هنوز مستور است؟

زن مظهر پیچیدگی‌های مستور خداوند است كه در ظرافت خیره‌کننده‌ای پيچيده شده است و مرد دوست ندارد اين جمال پيچيده با او (مرد)، هنرمندانه صريح نباشد. زيرا پيچيدگي بر پيچيدگي، باب عشق و اميد را می‌بندد.

(حمید ژیان پور)

نقد آثار تاریخی

(سمیه یوسفی)

تاریخ و کار تاریخی متکی بر اسناد است. برای درک یک نظام متعلق به آن دوره، من باید نظام اصلی آن کلان فکری و فرهنگی را بشناسم و با توجه به آن خرده‌فرهنگ‌ها را درک کنم.

برای درک بهتر، باید دست‌کم سه متن را فقط درباره سیستم خانوادگی دوره باستان خواند. با اسناد آشنا شد. از اصطلاحات حقوقی مطلع بود و بعد باکلان فرهنگ هم آشنا بوده و بعد درباره‌اش صحبت کرد. این کار هم نیاز به تخصص تاریخی و زبان‌شناختی دارد و خارج از این، هر نوع تحلیل و برداشتی فاقد وجه است[...]

نقد و تحلیل

قوت متون تاريخي قادر است تا ابهاماتي را كه در ذهن پوزيتويستي (اثبات‌گرایی) ما پيرامون وقوع امري كه وابستگي ذهني ما از آن منفك شده است، شكل می‌گیرد پاسخ دهد. اصولاً به نظر من هر نوع پرسش و ابهامي كه مربوط به ماهيت متون باشد درخور توجه و تأمل است و شايسته است تا محقق و يا مدرس قرائت خود را متناسب با درك و دريافت مخاطب از متن به چالش بكشد و درصدد تبيین منبسط (تطبيقي) از متن برآيد [...]

بعد از مرگم همراهم دو فنجان چای هم دفن کنید

(سیمین بهبهانی)

بعد از مرگم همراهم دو فنجان چای هم دفن کنید،

صحبت‌های من با خدا به درازا می‌کشد!

بندگانش بی‌اجازه وارد شدند،

خودخواهانه قضاوت کردند،

بی‌مقدمه شکستند و بی ‌خداحافظی رفتند.

نقد و تحلیل

سيمين بهبهاني فرشته‌ای است كه از جايگاه آسمان با مردمان زميني سخن می‌گوید.او با صنعت محبت پیمانه معاني فاخر را از الفاظ بی‌جان به مدد نفس مسيحايش محيي كرده است. و نيز به مدد فريادي كه فراگير شده است بر قالب مردارتهجري می‌خروشد كه در ننگ بی‌عشقی ققنوس وار می‌سوزد و می‌سازد.عنان خامه در دستانش بی‌تاب رقص موزوني است كه بر لبان نازك فام او در ارتعاش لرزش لغزيدن ميوه حيات است [...]

سایه

(سمیه یوسفی)

یونگ معتقد هست که در ارتباط با دیگران ما می‌توانیم به انکشاف خود نائل بشویم. البته خاطرنشان می‌کند که برخی فقط افراد فرزانه این را فرصتی برای خودشکوفایی می‌دانند و دیگران در دام فرافکنی‌های متعدد گرفتار می‌شوند و هرگز نمی‌فهمند آنچه به دیگران نسبت می‌دهند بخشی از خودشان است[...]

نقد و تحلیل

عمیق‌ترین بخش سخن یونگ در تبیین سازه عشق، مطلبی است که "جانسون" به آن اشاره می‌کند؛ و این‌که این دو کهن‌الگو، فردی است و نباید روی دیگران فرافکنی شود. فرافکنی کهن‌الگو روی دیگران در نظریه یونگ جزء مهم و ضروری در توسعه درونی فرد است. به نظر من یونگ این نوع فرافکنی را ارتجاعی فرض می‌کند که به توسعه فرد از طریق ارجاع به بیرون برای برون‌رفت از مخمصه خودخواهی درونی انجام می‌شود و چون ارتجاعی است با ایجاد ارزش‌افزوده در توان بالقوه خویش با توان بیشتری به سمت "خود" بازمی‌گردد [...]

والدین ایثارگر

(مرضیه داوودپور)

در هر کاری افراط بد است و این کار نرمال نیست. هر کس حقوقی در زندگی دارد ازجمله والدین که باید در مورد خود رعایت کنند. ایثار زیاد برای طرف مقابل اثرات منفی هم دارد ازجمله فرزندی که مورد آن قرارگرفته احساس گناه می‌کند که طرف ایثارگر از زندگی‌اش به خاطر من لذت نبرد و دیگر این‌که او را وابسته می‌کند. یکی از دوستان ما دختر جوانی است که در یک شهر اروپایی فوق‌لیسانس می‌خواند و با دو دختر آمریکایی ازجمله آرژانتینی هم‌خانه است[...]

نقد و تحلیل

عرصه تعاملات میان انسان‌ها تحت عناوینی که تعریف منقبضی از رفتار افراطی را نشان می‌دهد، قرار نمی‌گیرد. تعامل، مدلی منقبض و منسجم و از پیش تعریف‌شده نیست که بتوان نام خاص مانند والدین ایثارگر، والدین غیرفعال و غیره بر آن گذاشت. نابهنجاری و غیر نرمال بودن در منحنی رفتار والدین و فرزندان وجود دارد اما جهت حرکت و مسیر آن ثابت فرض نمی‌شود تا بتوان نام و عنوان افراط و یا تفریط را بر آن گذاشت [...]

درود و سلام

(متن از صفحه سردار من)

چه زمانی به کسی درود می‌فرستید؟ زمانی که کار یا حرف کسی را پسندیده و تحسینش می‌کنید. پس درود حاوی عشق محبت و انرژی مثبت شماست برای فرد و فرستادن درود بر کسی یعنی فرستادن بهترین آرزوها که در یک واژه خلاصه‌شده است... اما سلام، سلام از ریشه "سلم" یعنی سر به فرود آوردن و به معنی تسلیم و تواضع شما در مقابل شخصی دیگر است. سلام از فرهنگ عرب گرفته‌شده و برای آن فرهنگ که دائماً در جنگ و خونریزی بودند حاوی این پیام بود که من جنگی با شما ندارم و ثواب سلام هم از اینجاست که لااقل تسلیم می‌شوی و سالم می‌مانی[...]

نقد و تحلیل

اگر ريشه و معني لغوي سلام را "سلم" بگيريم تا اينجا آن را به لحاظ لغوي در زبان عرب درست معني کرده‌ایم.

در متن مورد تحليل، معني و ريشه لغوي "سلام"، محتواي سلام محسوب می‌شود. متن فوق در توضيح سير تحول و تطور مفهوم معني لغوي زبان، آن را به زمينه استفاده از معني (سلم) ربط می‌دهد، بنابراين توضيح زمينه استفاده از كلمه "سلام"، زمينه است [...]

زناني كه تأیید و پذيرش پدر را احساس کرده‌اند

(مورين مورداك)

زناني كه تأیید و پذيرش پدر را احساس کرده‌اند، اطمينان دارند كه از سوي دنيا پذيرفته خواهند شد. علاوه بر اين، رابطه مثبتي با وجه مردانه روان خود يا آنيموس برقرار می‌کنند.

نقد و تحلیل

احتراماً ازآنجایی‌که مباني نظري روان‌شناسی دامنه مرتبط با پژوهش‌های بنيادي و كاربردي است، استناد به گزيده محتواي مطالب، موجب نقض غرض محتواي علمي مباني نظري روان‌شناسی است و نمی‌تواند مورد تأیید و استناد علمي قرار بگيرد. ازاین‌رو به نظر می‌رسد در روان‌شناسی علمي، باليني و آكادميك، استفاده از گزيده مطلب، سخن قصار (كوتاه) و موجز، مطلوب به‌فایده نيست.

(حمید ژیان پور)

نقد چندوجهی

(شهین راکی)

هر متنی می‌تواند حاوی نکات مثبت و منفی باشد و نقد باید چندوجهی باشد.

نقد و تحلیل

اصطلاح نقد خوب مطلق، تعريف علمي ندارد. بديهي است كه اساساً هر چيزي كه خوب مطلق فرض شود از دايره نقد خارج می‌شود.

اصطلاح نقد بد مطلق، تعريف علمي ندارد؛ و بديهي است هر چيزي كه بد مطلق فرض شود نقد نشده است بلكه بد مطلق فرض شده است [...]

هر چه ما را گریاندند...

(عرفان نظر آهاری)

هر چه ما را گریاندند بر خندیدن مصرتر شدیم

هر چه برایمان غم و اندوه آوردند به شُكر و شادی مشتاق‌تر شدیم

هر چه ناامیدمان کردند امیدوارتر شدیم و هر چه از مرگ گفتند بیشتر در پی زندگی دویدیم.

نقد و تحلیل

به نظر من محتوای این سخن، حاصل تأملات فلسفی نیست و به سمت نتایج عمیق و منبسط ذهنی حرکت نمی‌کند. این بیان نوعی جهت‌گیری به سمت نتایج مصادیق عینی است و به‌جای تأکید بر مفاهیم پیچیده زندگی، بر کاربرد مصادیق عینی مفاهیم تأکید می‌کند. تأکید بر جهت‌گیری کاربرد مفاهیم، سخن را از وجاهت تأمل فلسفی خارج و در سطح مشاوره روان‌شناسی، پایین می‌آورد در این صورت از شدت دامنه تأثیر آن می‌کاهد [...]

تعهد رو به بچه هاتون یاد بدید

(پویا زِد)

تعهد رو به بچه هاتون یاد بدید. تعهد تو رابطه، تو رفاقت، تو کار و... . این کثافتی که مشاهده می‌کنید نتیجه "فقط گلیم خودتو از آب بکش" پدر و مادرامونه.

نقد و تحلیل

در ارتباط با این متن بیان می‌شود که نوعی آشنایی‌زدایی است از چهره‌های همواره تقدیس شده، اما من می­انديشم؛ در زبان منطق انساني، هیچ‌چیز تا آن اندازه همواره مقدس باقي نخواهد ماند تا نياز به آشنایی‌زدایی داشته باشد. با تأکید بر كلمه "همواره" و "آشنایی‌زدایی" جمله فوق (آشنایی‌زدایی از چهره‌های همواره تقديس شده)، گزاره منطقي به نظر نمی‌رسد زيرا از دو جزء متباين در مفهوم تشکیل‌شده است كه كلمه "همواره" و "تقدس" در مفهوم با يكديگر متباين هستند [...]

خاک خوب

(نادر ابراهیمی)

‎قلب، خاک خوبی دارد. هر دانه که در آن بکاری، از هر جنس، از همان جنس، صدها دانه برمی‌داری.

نقد و تحلیل

بيان اديبانه در كليت خود، داراي ساختار فلسفي است و نشان‌دهنده تأملات باطني نويسنده در توجه به نتايج ذهني و عيني گزاره‌های فلسفي است. گزاره‌های فلسفي در اولين و درونی‌ترین مرحله به نتايج پیچیده‌تر ذهني منتج می‌شود كه در ساختار، داراي تسلسل در بيان يا منطق طولي است [...]

نامه به فرزندی که به دنیا نخواهم آورد

(سهیلا عبدالعلی‌زاده)

فرزندم

فرشته‌ی زیباروی من

مرا ببخش، نمی‌خواستم چون من در انحصار مشت‌های پولادین ذره‌ذره آب شوی، نمی‌خواستم خس و خاشاکت پندارند، که هرزمان به تنگ آمدی و غبار نشسته بر پیکر رنجورت را تکاندی، فتنه‌گر خطابت کنند و بازیچه‌ی دست بیگانگان. تو را به دنیا نخواهم آورد، چراکه دنیای این روزهای من اصلاً زیبا نیست، می‌توانستم مادرت باشم اما نمی‌خواهم همچون من در انحصار چوبک‌های دار و جوخه‌های اعدام، از عشق ورزیدن منع شوی. نمی‌خواهم همچون ما، عشق را در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریک شهر تجربه کنی[...]

نقد و تحلیل

من این متن را از بند "فرزندم تو آریایی می‌شدی اگر به دنیا می‌آمدی ..." تا انتها، شفاف، روان، تأثیرگذار و بدون جهت‌گیری سیاسی یافتم. محتوای متن فاقد جهت‌گیری سیاسی و قضاوت است. نویسنده در باطن خویش تأمل نموده و با درک زمینه مشترک از ناخودآگاه جمعی، حماسه انسانیت سروده است. انسانیت، داغدار سیاست زدگی، جهت‌گیری‌های سیاسی، قضاوت و بازی‌های ناشی از آن است [...]

آذر

(سمیه یوسفی)

آذر فیلمی به کارگردانی محمد حمزه‌ای و تهیه‌کنندگی نیکی کرمی را چند هفته پیش دیدم. آذر از آن دسته فیلم‌هایی است که نمی‌توانم بگویم موفق است و توجه منتقدین را جلب خواهد کرد هرچند ممکن است در گیشه با استقبال مواجه شود. بااین‌حال برای من از آن دسته فیلم‌هایی بود که ذهنم را مشغول کرده و اثری از خوش بر جای گذاشته است. وقتی فیلم با موتورسواری آذر (نیکی کریمی) آغاز شد، به فکرم خطور کرد که قصه زنی متفاوت را می‌خواهد به تصویر بکشد که در جامعه مردسالار ما باید چوب متفاوت بودنش را بخورد[...]

نقد و تحلیل

شما فیلم را نقد نکرده‌اید. قضاوت کرده‌اید. نقد مبتنی برسازه مفهومی محتوا و بازکاوی اجزا و عناصر بافت زمینه متن است. پیام مستتر در محتوا برای مخاطب، بر محور سازه مفهومی، ساده‌سازی می‌شود و مبتنی بر مستندات محتوای فیلم (دیالوگ و رفتارشناسی شخصیت‌ها) با استفاده از متدولوژی علم روان‌شناسی و یا جامعه‌شناسی، ناگفته‌های پنهان در بافت فیلم بیان می‌گردد [...]

انسان معترض

( آلبرکامو)

"فکر کردن دلیلِ بودن نیست،

من عصیان می‌کنم... پس هستم...

انسانی که معترض نباشد،

انسان نیست..."

نقد و تحلیل

اين پاراگراف، از زمينه يك محتواي فلسفي بريده و جداشده است. آلبرکامو انديشمندي است كه آراء و نظرات او در بستر عميق فلسفي شكل می‌گیرد[...]

نامه‌ای برای معشوقه‌ی شوهرم

(بنی فیسیات)

هال را مرتب کردم

چند غذای موردعلاقه‌ی شوهرم را پختم

آن‌هایی را که می‌گفت مال تو خیلی فرق می‌کند

آشپزخانه را برق انداختم

هوا تاریک شده بود

می‌خواستم قبل از آمدن شوهرم برای عطر گرم شیرین نامه بنویسم[...]

نقد و تحلیل

در نگاه اوليه، متن داراي كليتي صحيح و شفاف است؛ اما لازم است جلوتر بيايم و ساختار بافت دروني محتواي متن را مبتني بر گزاره‌های منطقي، بررسي كنيم. در تحليل دقیق‌تر، درمی‌یابیم عناصر متشكل بافت دروني متن، علاوه بر ضعف در گزاره‌های منطقي، به‌طور ناخواسته و غیرارادی، نامتجانس و ناهمگون كنار هم قرارگرفته‌اند؛ مانند اينكه از بالا و فاصله بسيار دور، تصويري زيبا، هماهنگ و منطقي از طبيعت سرسبز را مشاهده كنيد، وقتي آن را از نزديك به شما نشان دهند باتلاق ببينيد [...]

آنیما

(سمیه یوسفی)

یکی از آلودگی‌های مربوط به آنیما در مردان تغییر ماهیت زنان واقعی است به شکلی که آنان را زنی کامل و مصداق مادر کبیر و به قول صادق هدایت زن اثیری می‌بینند. ساحت آنیما یک ساحت نومنی و قدسی است. ساحتی سراسر راز که در شادمانی و حس ارزشمندی مرد نقش بسزایی دارد. متأسفانه بسیاری از مردان از درک این دنیای جادویی ناتوان هستند. آنیما میانجی و واسط بین شخصیت آگاه و ناآگاه مردان است. این کهن‌الگو باید به شکلی خلاقانه و قدرت آفرینش گری در مرد تحقق یابد[...]

نقد و تحلیل

به نظر می‌رسد در نوشتار شما برداشت دقیق، عمیق و مبسوطی نسبت به درک مفهوم آنیما در مردان، وجود ندارد. ارکی تایپ‌ها (ناخودآگاه جمعی) که در نظریه یونگ مهم‌ترین آن آنیما و آنیموس است در لایه‌های زیرین ناخودآگاه جمعی انسان ریشه چند میلیون ساله دارد و برای تحقق و خلق آفرینش‌های هنری منبع پیوند میان خودآگاه و ناخودآگاه فرد است [...]

یک پله تا خدا

(سهیلا عبدالعلی‌زاده)

ساعت از یک بعدازظهر گذشته و بازه زمانی کاری به اتمام رسیده است. وسایلم را جمع‌وجور کرده و قصد خروج از محل کارم را داشتم. تمام طول راه به‌سوی درب خروجی را در اندیشه یافتن مناسب‌ترین راه برای بازگشت به خانه بودم. دو روز است وسیله نقلیه شخصی‌ام دچار مشکل شده و برای احیای مجددش به دست تعمیرگاه سپردمش. محل کار تا خانه‌مان فاصله زیادی ندارد اما به جهت اینکه همیشه با ماشین این مسیر را تردد نموده‌ام از مسیر بازگشت به‌صورت پیاده و با وسایل نقلیه عمومی اطلاعی ندارم[...]

نقد و تحلیل

محتوای متن قابلیت تحلیل دارد زیرا دریافت باطنی نسبت به محتوای متن در ذهنم شکل‌گرفته است. دریافت باطنی من بر محور تحلیل دریافت ذهنی شما از بستر و زمینه واقعه‌ای است که در داستان، آن را به‌صورت اول‌شخص متکلم بیان کرده‌اید و نگرش انتزاعی خود را نسبت به سه بخش از موضوع، ارائه داده‌اید. این سه بخش عبارت‌اند از [...]

دختر باید موهایش بلند باشد

(ثریا تاج نیا)

کودک که بودم مادرم هرگز نمی‌گذاشت موهایم را کوتاه کنم... می‌گفت دختر باید موهایش بلند باشد... حالا هراندازه که من می‌گفتم مامان شونه کردنشون اذیتم می کنه... مامان داخل حموم گره می­خورن به هم و تو نمی­دونی من چه زجری می‌کشم برای باز کردن این گره‌ها... هر چه می‌گفتم. مامان خواهش می‌کنم اجازه بده یه خرده کوتاه کنم موهامو... مادرم می‌گفت... نه! دختر باید موهایش بلند باشه تا شب عروسیش بشه... یه مدل قشنگ درستش کرد[...]

نقد و تحلیل

متن از دو بخش تشکیل‌شده است.

بخش اول بدنه اصلی متن است که از ابتدا تا پایان پاراگراف "... و در این میان تأیید مادربزرگم بر این حکم... یعنی دیگر حرفش را نزن..." است.

بخش دوم که توضیح جزییات مفهوم مستتر در بخش اصلی بدنه متن است از ابتدای پاراگراف "و من سال‌های کودکیم..." تا پایان متن است [...]

پدر و پسر، معشوق آنان کیست؟

(محمدعلی ندوشن)

... "وجه شباهتی که میان پدر و پسر به نظر می‌آید آن است که هر دو به دنبال یک معبود می‌گردند؛ با این تفاوت که بهاء ولد برای آن‌که این معبود دسترس‌پذیر بشود، او را از آسمان به زمین فرامی‌خواند، یعنی تجسم بدان می‌بخشد؛ اما مولانا، فردی موجود را در نظر می‌گیرد که او را به فراز روانه می‌کند. مطلوب هر دودست یافته به سرچشمه‌ی زندگی است[...]

نقد و تحلیل

من از مطالعه بخشي از مقاله دكتر محمدعلی اسلامي ندوشن، بسيار لذت بردم. در مقاله به ظرافت به ديدگاه مولانا و دشواري مسيري كه او براي رسيدن به معشوق انتخاب می‌کند، اشاره‌شده است، بهاء ولد فرزند و شاگرد مولانا، مسير رسيدن به معشوق تا معبود را متفاوت طي می‌کند، ازنظر دكتر ندوشن، وجه شباهت پدر و پسر تا مرحله رسيدن به درك معبود است [...]

دروغ‌های راست

(جاناتان گاتشال)

داستانِ خوب به‌گونه‌ای عمیق دروغ‌های راست می‌گوید.

نقد و تحلیل

دروغ‌های راست، همان چیزهایی هستند که ما نتوانسته‌ایم آن را به حیطه باورهایمان راه بدهیم. باورها زائیده افکار ما هستند و افکار ما زائیده باورهایمان. دروغ‌ها، همان چیزهایی هستند که باورهای ما آن را دروغ می‌پندارد و در بسیاری از موارد قادر به تحمل درک آن نیست. بخش عظیمی از ناخودآگاه دست‌نخورده، حاوی دریافت‌هایی است که بخش هوشیار خودآگاه شخصیت ما آن را تأیید نمی‌کند. تعارضات مزاحم در نظریه روانکاوی فروید، به هجوم محتویات ناخودآگاه به خودآگاه اطلاق می‌شود که در باور ما دروغ پنداشته شده است. تعارضات مزاحم درصورتی‌که مرتب به عقب رانده شوند، ممکن است در لغزش‌های کلامی و رفتاری نمود پیدا کند. عدم کنترل بر لغزش‌های رفتاری و کلامی در نظریه فروید، اختلال (disorder) محسوب می‌شود. هنرمند از سطح هوشیار خودآگاه عبور می‌کند، بخش‌هایی از محتویات ناخودآگاه را درزمینه­ی تنش ناراحت‌کننده‌ای، تجربه نموده و آن را منبع بروز احساسات خود قرار می‌دهد. احساسات و کیفیت ارائه آن در هنر بستگی به میزان پیوند عمیق و دقیق سطح خودآگاه با ناخودآگاه، است. داستان خوب به‌گونه‌ای عمیق، قادر است محتویات سطح ناخودآگاه ناهشیار را باورپذیر کند. "داستان خوب به‌گونه‌ای عمیق دروغ‌های راست می‌گوید".

(حمید ژیان پور)

دوام عشق

(نادر ابراهیمی)

خلقِ عشق مسئله‌ای نیست، حفظِ عشق مسئله است. عاشق شدن مهم نیست، عاشق ماندن مهم است. عاشق شدن حرفه بچه‌هاست، عاشق ماندن هنرِ مردان و دلاوران. سست‌عهدی‌های عشاق باعث شده که بسیاری از داستان‌های عاشقانه مبتذل درجایی تمام شود که عاشق به معشوق می‌رسد؛ حال‌آنکه مهم، از این لحظه به بعد است.

مهم، پنجاه سالِ بعد است: دوام عشق... دوام زیبایی و شکوه عشق...

نقد و تحلیل

حضرت حافظ در تعريفي كه از ماهيت عشق ارائه می‌دهد آن را بی‌کرانه (حاشيه، كنار، پهلو) معرفي می‌کند.

"راهيست راه عشق كه هيچش كرانه نيست

آنجا جز آن‌که جان بسپارند چاره نيست"

اين بدان معني می‌تواند باشد كه عشق آغاز نيست فرجام هم نيست، تداوم است.

در تداوم، فنا و جان سپردن موجب بقا و حيات می‌شود، زيرا جان ما با جان ديگري در پيوند ازلي، انبساط و توسعه می‌یابد. تداوم در عشق مسئوليتي سنگين است كه ابتدا آسان می‌نماید ولي در ادامه مشکل‌ها می‌افتد.

"الا يا ايها الساقي أدر كاسا و ناولها

كه عشق آسان نمود اول ولي افتاد مشکل‌ها"

"دوام عشق... دوام زيبايي و شكوه عشق" است. زيرا در آن حركت و تداوم وجود دارد جان‌های عاشق يكديگر را كامل می‌کنند و موجب انبساط و گستردگي تا بی‌کرانگی می‌شوند.

(حمید ژیان پور)

شاید بهش گفتی که دوستش داری

(آنتوان دو سنت ‌اگزوپری)

شازده کوچولو...

چرا الآن ندارمش...

روباه پاسخ داد...

شاید بهش گفتی که دوستش داری!

نقد و تحلیل

روباه پاسخ داد... چه كسي پاسخ داد؟

روباه. به چه كسي پاسخ داد؟ به شازده كوچولو.

باور شازده كوچولو در مورد عشق و دوستي، باوري عقيم و عميق است. زيرا باوري است كه حتمي و منسجم و قطعي نيست و با پرسشگري آزمون می‌شود. شازده كوچولو، شاهزاده كوچكي است كه آنچه از عشق و دوستي می‌داند بكر و دست‌نخورده است [...]

نقد و تحلیلی مفهومی بر کلمه "یره گه"

کلمه "یره گه" در تلفظ دارای فشار آوایی است. فشار آوایی در این کلمه به دلیل عدم تعادل در دو بخش مفهوم معنایی آن است.

"یره" در مفهوم، دلالت بر ماهیت ناشناخته‌ای دارد که مخاطب آن تلویحاً قابل‌احترام فرض می‌شود. احترام ناشناخته منقبض است و در مواجهه، ایجاد واکنش‌های آنی و فوری می‌کند. فشار بر بخش اصلی مفهوم ماهیت کلمه "یره"، واکنش‌های آنی نسبت به ماهیت ناشناخته است که واکنش تدافعی توأم با احترام را به وجود می‌آورد. عکس‌العمل‌های تدافعی توأم با احترام، متوجه ضعف ناشی از درک نادرست فرد با مخاطب است؛ بنابراین به نظر می‌رسد فرد در درجه اول شناخت ناقص خود را از ماهیت مخاطبش، سخت مورد سرزنش قرار می‌دهد؛ اما ازآنجایی‌که این سرزنش متوجه خودی خود فرد است، توأم با احترام است؛ بنابراین احترام نوعی فرافکنی برای پوشاندن ضعف ناشی از شناخت ناقص فرد نسبت به ماهیت خود است که به دیگران فرافکنی می‌شود.

با این توضیح مفهوم "گه" در بخش دوم کلمه "یرگه" نیز متوجه خود فرد است و تأکیدی مضاعف بر عدم شناخت دارد. عدم شناخت از خود و دیگران، منجر به عدم تعادل بین دو بخش کلیدی مفهوم "یره" و "گه" نیازمند ایجاد نقطه تعادل است.

فشار آوایی در کلمه "یره گه" بیان‌کننده تعادل یابی ناشی از عدم شناخت ماهیت خود، است که با احترام ضمنی، فرافکنی می‌شود.

(حمید ژیان پور)

همه‌جا با تو

(نازنين يارمند)

كاش يكي از همين صبح‌های هميشه کوچه‌های پاييز را با تو قدم می‌زدم. در سكوتي به‌اندازه دستان عشق زيبا و صميمي, در خلسه ميان دو روح و در جاي جويباري كه آهسته‌آهسته می‌رفت و دل می‌برد به آهنگ هستی‌بخش خويش. كاش يكي از همين صبح‌های هميشه با تو می‌گفتم: برويم؟ و تو با لبخندي تازه‌تر از صبح جوابم می‌دادی كه: "همه‌جا با تو" [...]

نقد و تحلیل

برگ‌ریزان پاییز، آهسته و تدریجی است، طلوع فجر صبح آهسته‌آهسته است، دل بردن و دل دادگی آهسته و پیوسته است. شاعر از بیان این مقدمه فاخر، آهنگ دمیدن روح در جویبار جاری وجود را، به ما تفهیم می‌کند؛ و به چگونگی این حلول، اشاره ضمنی باطنی می‌کند. برگ‌هایی که زرد و پژمرده بر سر و رویمان می‌بارد به آهنگ دل‌نشین خش‌خش خود درد هجران را در گوشمان زمزمه می‌کند و ما را به رفتن آهسته و پیوسته، دوشادوش جایی که او همه‌جا هست فرامی‌خواند[...]

باورها...

(ثریا تاج نیا)

زاییده‌ی افکار خودمان هستند...

خودمان آن‌ها را پرورش داده‌ایم...

آب‌داده‌ایم... نان در گلویشان ریخته‌ایم...

بزرگشان کرده‌ایم...

بعضی­هاشان بی‌لیاقت بودند[...]

نقد و تحلیل

از دو جهت می‌توان اين متن را تحليل كرد.

1. جهت‌گیری دروني
2. جهت‌گیری بيروني

جهت‌گیری دروني متن به تأملات فلسفي نويسنده در مواجهه او با مفاهيم ناب مانند "باورها"، "عادات" و "افكار" ارتباط پيدا می‌کند. مدل مفهومي تأمل فلسفي نويسنده يك دايره است كه اندازه شعاع آن درحرکت دروني نقطه مركزي "خود" نويسنده به سمت انبساط پيش می‌رود[...]

محبت‌های مادربزرگ

(آزاده)

مادربزرگم

خیلی زن ساده و درعین‌حال

نکته‌بین و نکته‌سنجی بود

مهربونیاش خاص خودش بود

گاهی دو دل می‌شدم[...]

نقد و تحلیل

من شخصاً از اين قسمت كه راوی بيان می‌کند "گاهي دو دل می‌شدم كه آيا ما را دوست دارد يا نه" چنين برداشت می‌کنم كه نويسنده بسيار عميق به خودآگاه مادربزرگ نزديك شده و از طرفي خود كودکیش را آن‌قدر عميق معرفي كند كه ما می‌توانیم به‌وسیله يكي، ديگري را بشناسيم. در اين صورت شما دقیقاً و عمیقاً متوجه يك تفاوت سطح می‌شوید كه جايگاه كودك درون نويسنده خيلي ظريف ميل به خودآگاه مادربزرگ می‌کند [...]

اگر بهار بیاید

(جمشید قشنگ گوارشکی)

اگر بهار بیاید

و من تنها هنگامی افسانه سکوت را خواهم گفت که بهار آمده باشد. به قول آن خواننده افغان:

اگر بهار بیاید، ترانه‌ها خواهم خواند

ترانه‌های خوشی، عاشقانه خواهم خواند

البته نباید فراموش کرد که بهار با سکوت ما، مهمانمان نخواهد شد.

نقد و تحلیل

آوردن كلمه من در ابتداي جمله به‌عنوان اول‌شخص مفرد، نشان می‌دهد كه گوينده اراده آن را ندارد تا محتواي پر مفهوم سكوت را از بهار بشنود. اگر سراينده متن، كلمه "من" را ناديده می‌گرفت. جمله را با تأکید بر فاعليت بهار آغاز كرده، بهار را منشأ زايش افسانه سكوت معرفي كرده بود. در اين صورت شعر این‌گونه آغاز می‌شد:

"با بهار افسانه سكوت را می‌سراییم".

"اگر بهار بيايد" جمله معترضه‌ای است كه گوينده "من" خود را در آن پنهان نموده و غیرمستقیم آمدن بهار را مسبوق به اراده من خود نموده است. به اين معني بهار بايد بيايد زيرا من هستم و اراده سرودن سكوت را قبل از بهار کرده‌ام. ساختار شعر به دليل دخالت "من" مشوش است. شعر نازيبا شده است.

(حمید ژیان پور)

این روزها حس غریبی دارم

(ثریا تاج نیا)

این روزها حس غریبی دارم... انگار یکی در درونم فریاد می‌زند... آی غریبه حواست به داشته‌هایت باشد... رسم دنیا رسم بی‌وفایی ست... دنیاست دیگر... نمی‌توان خیلی به او اعتماد کرد... حواست به آفتاب دل‌چسب پاییز باشد... شاید این آخرین پاییز زندگیت باشد... حواست به‌روزهای بهارانه­ی عید باشد شاید این آخرین بهار عمرت باشد... آهای غریبه حواست به اطرافیانت باشد... کنار هم بودن‌های دنیا زود تمام می‌شود... دوستانت را فریاد بزن... حواست باشد دوستانت تنها سرمایه‌ی زندگیت هستند[...]

نقد و تحلیل

در غروب برگ‌ریزان پاييز، احساس زيباي پايان را چه باشكوه يافتم. بي تو اما با تو.

صداي خش‌خش خرد شدن برگ‌ها، بی‌تابم می‌کند. بي تو شايد با تو.

در دل نوشته خانم تاج نيا نشانه‌های مستتر و ضمني از اشاره باطني او به يك تناقض ظريف، وجود دارد كه حس غريب او را منطقاً توجيه می‌کند. بااین‌همه شاعر روزهاي بهاري عيد را بهانه می‌کند تا حواسش را از درون بر­دارد و به بيرون معطوف می‌کند. براي آن‌که خيلي دير نشود، خود را اسير زندان دنياي بيرون می‌کند. آرام و به كنايه می‌گوید "دنياست ديگر از اسمش پيدا است امروز هست فردا نيست..." [...]

من به حافظ ایمان دارم

(ثریا تاج نیا)

من فال قهوه گرفته‌ام، کارت تاروت و ماروت برداشته‌ام، من نیت کرده‌ام در فال حافظ، آمدن تو را، من یک بخش شناسنامه‌ام نوشته‌شده عاشق، بخش معشوق همچنان خالی و سفید باقی‌مانده است، من فال ارمنی گرفته‌ام. فال شمع، نیت کرده‌ام کی این صفحه‌ی سفید شناسنامه‌ام رنگی می‌شود، قسمت معشوق را می‌گویم... در فال حافظ آمد: در دایره‌ی قسمت ما نقطه‌ی پرگاریم [...]

نقد و تحلیل

تأثیرگزارترین بخش از محتوای متن، پیامی است که نویسنده پیامبرگونه در انتها، ابلاغ می‌کند. گویا به او الهام شده است تا پیامبر این پیام باشد. او ناخودآگاه، پیش‌بینی همه آنچه را که در فال حافظ و... وجود دارد، به مادر نسبت می‌دهد. انتها را به آغاز گره می‌زند و انسجام مفاهیم پرمعنی در حافظ و مسیح و ... را با کلمه‌ای زنده که حیات زمینی و آسمانی دارد، يعني مادر، تضمین می‌کند[...]

مادر... نسخه­ ی شما شفای من نبود

(ثریا تاج نیا)

از حرفش خنده‌ام می‌گیرد، اما به روی خودم نمی‌آورم. مادرم را می‌گویم... می‌گوید این چه اتاقی است که برای خودت درست کرده‌ای، وسط یک‌مشت عروسک و کتاب خودت را زندانی کرده‌ای... و دستش را دراز می‌کند تا کتاب‌هایم را مرتب کند... تند می‌گویم مامان به کتابام دست نزن خودم باید جمع کنم... دستش را عقب می‌کشد خیره می‌شود [...]

نقد و تحلیل

در محتواي ماهيت متن، نوعي تعلق‌خاطر و وابستگي به نطفه عشقي ماندگار و اصيل وجود دارد كه زودهنگام و عقيم بسته‌شده است. مادر نمادي از عشق كامل و اصيل است كه نويسنده آن را براي نشان دادن اوج تمناي رسيدن به عشق كامل بيان می‌کند، آنجا كه می‌گوید "مادر سرش را انداخته است پايين گل‌های قالي را مي شماره و اشك می‌ریزد" عشق كامل و اصيل را با استفاده از تداعي بين گل‌های قالي (نشانه اصالت) و نگاه مادر به گل‌های قالي (نشانه پيوند و تداعي دو عنصر اصيل) بيان می‌کند [...]