متن و منتقد

حکیم ابوالقاسم فردوسي

می‌اندیشم؛

فردوسي، نماد خاستگاه تماميت زبان ايراني در مقابل تجري سوداي فرصت‌طلبی زمان ایدئولوژی‌های ويراني است كه به ما می‌نمایاند، نور بر سياهي پيروز است.

(حمید ژیان پور)

مريم فيروز

می‌اندیشم؛

داستان او (مريم فيروز) نماد سورآليسم بعض فروخورده فئوداليته قاجار است كه توهم مشروعيت تفرعن را به تاريخ تحميل می‌کند.

(حمید ژیان پور)

مصدق

می‌اندیشم؛

مصدق مردي است كه بايد او را از نو يافت.

مصدق را نه در زمان كه در زبان (انديشه) بايد از نو ساخت...

(حمید ژیان پور)

سایه آفتاب شعر

می‌اندیشم؛

ابتهاج اگرچه سایه آفتاب شعر بود اما تأثیرگذاری او در تاریخ معاصر ایران، نماد اضطراب مردم از تاریکی امپراتوری سرخ بود.

(حمید ژیان پور)

دکتر طباطبایی

می‌اندیشم؛

در نظرگاه من، تئوری نوظهور تمدن ایرانی اسلامی، معرف ایران هابیل است.

دکتر طباطبایی فیلسوفی بود که به ایران جاوید می‌اندیشید...

(حمید ژیان پور)

سایه

سايه در ابتهاج بود.

آن‌سوی سايه، آفتاب می‌درخشید و شعر شراره می‌کشید...

می‌اندیشم؛

شعر، چالش میان ظن و من است. بدون درگیری میان این دو، شعر متولد نمی‌شود...

(حمید ژیان پور)

امیرهوشنگ ابتهاج

مي انديشم؛

مرگ، رنگ باور وجود ما است...

او ابتهاج شعر بود که رفت...

(حمید ژیان پور)

سياوش كسرايي

حقیقت، وجه متناظر "نسبیت" است...

سیاوش کسرایی تا آخر بر سر راه خود نماند. او تا آخر بر تنزیه منطق زبان هوشیاری خویش ماند و با زبان شعر، همه خویش را سرود. اینکه کسی تا آخر بر سر راه خویش بماند، منطبق با منطق زبان هوشیاری نیست.

می‌اندیشم:

هوشیاری راهی کمال‌یافته به‌سوی درک خودخواسته سقوط در درون است...

(حمید ژیان پور)

درباره فروغ فرخزاد

می‌اندیشم؛

فروغ، طلوع نوبت عاشقي است...

(حمید ژیان پور)

دکتر اکبر عالمی

شايد فردا دريابيم

دکتر عالمی، مردی عمیق، دقیق، متفکر و صاحب‌نظر بود... وجه ممتاز شخصيت او آن بود که تخصص و تفکر را یکجا داشت و به‌درستی از آن استفاده می‌کرد. دکتر عالمی، اندیشمند بود و هنر را متخصصانه می‌اندیشید. اندیشه‌های متخصصانه او منبع ارشاد و الهام دانش‌پژوهان بود.

او مردی نجیب و اصیل‌زاده بود که سال‌های عمر پربرکتش را صرف علم و حلم کرد. دکتر عالمی بهت علم در سینه و نور حلم در دیده داشت. در صلابت نگاه متنفذ او، عشق به دانستن موج می‌زند. او هنر را خرج درم نکرد و علم را به بازار سیاست نبرد [...]

خسرو آواز ایران، آسمانی شد

اگر آواز نبود، آسمان نيز نبود.

" اي دريغا اي دريغا اي دريغ

كه آفتابي اين چنين شد زير ميغ"

(حمید ژیان پور)

فروغ گلستان

تفكر فروغ برخاسته و متأثر از فضای غالب تفکرات فلسفی زمان او نبود، بلکه او پیش از آن‌که متأثر از تفکر غالب زمان خود باشد، در کشاکش میان تنگنای جبر مقتضیات اجتماعی و سیاسی زمان و باورهای اصیل خود درباره‌ی ماهیت و چیستی انسان، زن وزندگی، شیفته‌وار، سرگردان بود و به‌درستی درک کرده بود که این سرگشتگی جنس شعر او را می‌سازد.

شعر او ناله‌های جان‌سوزی بود که عروس طبع او را به جلوه درمی‌آورد و بر محتوای پیکره بی‌جان زن، روح می‌بخشید. از این منظر، او، زن را درزمینه‌ی محصور در زمان به‌درستی و دقت می‌نگریست و قادر بود تا مفهوم زندگی را در آینه نگاه باورهای اصیل و زنانه، تعریف کند [...]

نادر ابراهيمي و تماميت يافتگي

بيان اديبانه در كليت خود، داراي ساختار فلسفي است و نشان‌دهنده تأملات باطني نويسنده در توجه به نتايج ذهني و عيني گزاره‌های فلسفي است. گزاره‌های فلسفي در اولين و درونی‌ترین مرحله به نتايج پیچیده‌تر ذهني منتج می‌شود كه در ساختار، داراي تسلسل در بيان و منطق طولي است.

بنابراين به نظر می‌رسد نتيجه ذهني بيان ادبي در عينيت مصاديق خارجي، منطقاً بايد بتواند به‌درستی، قابل‌درک باشد [...]

استاد شهریار

می‌اندیشم؛

استاد شهريار، صدايش صداي شعر بود.

همه شعر در صدايش جاري بود و نگاه ما را به دوردست‌های ناپيدا اما زيبا و باشكوه به پرواز درمی‌آورد.

(حمید ژیان پور)

سیما بینا

می‌اندیشم؛

آواي سيما بينا، نداي اصالت فرهنگ ايراني است.

فرهنگ و تمدن ایران‌زمین به سيما بينا افتخار می‌کند...

(حمید ژیان پور)

شاملو، آزاده آريايي

شاملو در اعتقاد به باورهاي خود ازآن‌جهت كه اندیشگی، او را به‌سوی رويكرد نظام‌مند، حتي از نوع تعليق ببرد، عمیقاً مشكوك بود و بر نوعی مواجهه فلسفی با زبان و نه زمان، تأکید داشت. تصور می رود در ميان معاصرين، شاملو تنها كسي است كه نمی‌توان پس از مرگش به او زنده‌یاد گفت. نكته در اينجا است كه ياد شاملو، يادآور هستي او است و نمی‌توان ياد او را يادآور نام او در عصر حاضر دانست. ازاین‌رو اگرچه شاملو معاصر با ما است اما حضور او فراتر از زمینه‌ی زندگي اجتماعي معاصر است.

براي شاملو درك زمینه‌ی زندگي اجتماعي معاصر و درنگ در چالش‌های تاريخي، نتيجه باور او به سرنوشت تاريخ و یا هدف زندگی فرهمندانه اجتماعي انسان، نيست.

شاملو در درک خویشتن انسانی خویش به وصال بوییدن و بوسیدن دست‌یافته بود.

او در بزم بود نه در رزم. در آن‌همه هیاهو، خطاب به "زمان" و "سرگذشت"، تاریخ را متهم می‌کند:

"دهانت را می‌بویند مبادا گفته باشی دوستت دارم..."

تبیین او از "بوسیدن" و "بوییدن" شکستن پیکره عظیم خودشیفتگی باورها است.

همه عظمت يك شعر از خودشيفتگي آغاز و به شكستن آن منتهي می‌شود. شاملو از این منظر که توانسته است از خودشیفتگی زمان به‌سوی زبان عبور کند، شایسته است. او بر تن زیبایی‌های تحير، بوسه می‌زد و به بوی آن سرمست شعر و شعور می‌شود.

جهان شاملو جهان لحظه‌های عشق خاکي است...

او زندگی را در نبض عشق به‌پیش می‌برد و زبان را بر زمان غالب می‌کند. درک عظمت او نه در زمان که در زبان ‌فهم هویت ناپیدای مشترک انساني، قابل‌درک است. ازاین‌رو بسیاری او را در زمان معاصر، تلخ و ناجور می‌یابند و از فهم لذت زبان متعالی او ناتوان می‌مانند.

شاملو اما میان آن‌همه زیبایی مفتون، مانند مسيح، مصلوب صليب عشق خویش است. عشقي كه آن را فرجامی نیست و بر زمين مدفون می‌شود تا چون همیشه و تا ابد سربلند و آزاد بروید...

(حمید ژیان پور)

ابراهیم گلستان

آتش وجود فروغ فرخزاد گوهر وجود ابراهيم گلستان را گداخت و او ابراهيم وار آتش فروغ را در گوهر وجود خويش گلستان كرد...

اگر او (ابراهيم گلستان) سخني از خويش به ميان می‌آورد از گلستان آتش فروغ سخن می‌گوید.

(حمید ژیان پور)

به مناسبت زادروز تولد خسروي آواز ايران

استاد محمدرضا شجريان

در ارغوان و ارغنون

در اين ايام، در اين خاك، در اين مزرعه پاك، از براي حق صحبت، سال‌هاست كه دولت عشق، بنياد مهر نهاده است و به عنايات منعم در تنعم خلق است، نام حبيب می‌گوید و سر دلبران در حديث. خوش‌رو و خوش‌الحان، گشاده‌دست و گشاده‌رو همچون پيامبران، در معنا به روي دل، فراز كرده است و دست رد در تقليد و در حجت زده و آشكارا از جفاي معشوق و معبود سخن می‌گوید. چون طبيبان به تفقد احوال و سامان دل مجروح صاحب دلان، بند از بند و تار از پود گره‌ها، به هنر خويش گشوده است  [...]

احسان يارشاطر

احسان يارشاطر درگذشت درحالي­ كه براي هميشه فرهيخته و فرهمند در نقطه روشن ذهن ما حضور خواهد داشت. آفتاب حضور او بر بلنداي علم و دانش همچنان پرشكوه مي ­تابد. روشنايي وسعت قلمرو علم، از درخشش استعداد و توانايي مردي است كه در انديشيدن، پژوهيدن و فلسفيدن سخت پايبند اصالت بود [...]

احمد شاملو

من تصور می‌کنم در ميان معاصرين، شاملو تنها كسي است كه نمی‌توان پس از مرگش به او زنده‌یاد گفت...

چرا پس از قرن‌ها از درگذشت حضرت حافظ، جناب مولوي، فردوسي كبير، خيام و... باآنکه نام آنان يادشان را زنده می‌کند، لقب زنده‌یاد به آنان نمی‌دهیم؟ ما معاصر با حافظ و مولوي و فردوسي و خيام نبوده‌ایم تا نامشان يادآور يادشان باشد؛ اما چگونه است كه نام آنان يادشان (هستی‌شان) را زنده می‌کند [...]

زنده‌یاد احمدعلی منتظری

مردی با پیشانی بلند که سیاق می‌دانست و در سینه گسترده خود، خاطرات "روزگاران سپری‌شده مردمان سالخورده" را نهفته بود، از میان ما رفت. صدای پای او در گوش جانمان طنین آغاز کلاس و درس و شوق آموختن را زمزمه می‌کرد. مردی که سینه‌اش گنجینه علم و معرفت بود و به شوق تعلیم و تعلم چالاک و فرحناک چون چشمه می‌جوشید [...]

كاميار شاپور

در تعجبم از كاربرد اين اصطلاحات كه ژورنالیست‌ها آن را خرج جلب‌توجه، هياهو و تيراژ بالا می‌کنند.

"خواننده دوره‌گرد پارك قيطريه" يعني چه؟ مگر ما چند نوع خواننده اصيل داريم.

كاميار شاپور مانند هر خواننده‌ی اصيل ديگري افتخارش اين بود كه دل­گرد است. او به دور دل‌های عاشق می‌گشت و نواي فروخورده مردم را منعكس می‌کرد.

"خواننده دوره‌گرد پارك قيطريه" ناسزاي ژورنالیست‌های قلم‌به‌دست است كه قلمشان در سرسره سفسطه به‌سوی نام و نان می‌لغزد.

كاميار شاپور اصیل‌زاده‌ای آزاده بود. روحش شاد.

(حمید ژیان پور)

رفتار غیرکلامی

استاد عزت‌الله انتظامي، آقاي سينماي ايران

عزت‌الله انتظامي قادر است محتواي سناريوي فيلم را به رفتار غیرکلامی ترجمه كند. او از اين منظر، كار را تقریباً بی‌بدیل انجام می‌دهد. به نظر من رضا كيانيان تنها هنرمندي است كه بخش زيادي از قابليت آقاي سينما را در ترجمه محتواي نوشتاري به رفتار غیرکلامی، به دست آورده است.

به‌راستی آقاي سينماي ايران چگونه محتوا را به رفتار غیرکلامی تبديل می‌کند؟

زبان بدن، اولين سطح و آشکارترین سطح رفتار غیرکلامی است[...]

صدرالدين شجره

صداي او در اجراي نمایشنامه‌های راديويي، كه علاوه بر صداپیشگی، كارگردان و گرداننده اجرا نيز بود. خاطرات دوران نوجوانی‌مان را شكل داد. بسامد صداي او بخشي از زواياي تهي در فضاي محتواي داستان را پر می‌کرد. نمایشنامه‌های راديويی بانام صدرالدين شجره هويت می‌یافت. او در صدر عاشقان قداست صحنه نمايش بود. براي او اجراي نمايش راديويي، زندگي درصحنه اجرا و ارائه بود. صداي او به پيكره كلمات جان می‌بخشید و روح مفاهيم را از دل آن به پرواز درمی‌آورد[...]

استاد محمدرضا شجريان

 محمدرضا شجريان يك شجره است باریشه‌های عميق در خاك سرزميني كه مردم پاک‌نهادش همواره در ارغوان و ارغنون بوده‌اند و در ادب و هنر، پيامبر جهانيان. مرحبا بر اين طاير فرخ پي فرخنده پيام كه همچون اجداد سلف خود، منادي صلح و دوستي است. استاد بی‌بدیل آواز ايران ازآن‌رو بی‌بدیل و ماندگار است كه وجود او محيي به همه منابع اصيلي است كه اجداد او در طلب تعليم و تعلم و تخلق و تأدب به آداب ادب عرفان در عين اخلاص، مجاهدت ورزیده‌اند.

(حمید ژیان پور) 

صمد بهرنگی

نگاه صمد بهرنگی از دهلیز ایدئولوژیک عبور می‌کند. به‌جای آسمان به‌سوی پهنه دریا می‌شتابد و در آن مستغرق می‌شود. دریا او را در کام خود می‌بلعد و ما با یاد او، خود را به او نزدیک می‌بینیم. اما محمود دولت‌آبادی از بالای سر ایدئولوژی سبک‌بال و چالاک مانند عقاب عبور کرده است در اوج و به‌سوی پهنه آسمان درحرکت است. ما همه با صدای پرمعنی او که پی‌درپی و دم‌به‌دم، از دور به ما می‌رسد، به او نزدیک می‌شویم. صمد بهرنگی بیش از این کامیاب نبود تا فرصت غوص در دریا را بیابد. اگرچه به نظر من اگر فرصت هم می‌یافت راه او بی‌بازگشت بود؛ زیرا او به‌جای اوج گرفتن به فرورفتن می‌اندیشید. کسی نمی‌تواند تصور کند که از آن‌همه ماهی که قصد پهنه دریا را می‌کنند کدام­ها به دریای فرو برنده، می‌رسند. مهم شهامت رفتن نیست. مهم شهامت تحمل کردن، برای تأمل کردن دررفتن است.

صبوری سخت است. سخت. بسیار سخت ...

(حمید ژیان پور)

احمد فردید

به نظر من، احمد فرديد، باآن‌همه عظمت انديشه، عمیق‌ترین مفاهيم فلسفي را كه در عين بداهت و روشني است، در ابهام انگارهاي سياسي متأثر از زمان خود، فروبرد و بر چهره منور و زيباي فلسفه غباري تيره افكند.

روحش شاد.

 (حمید ژیان پور)

داريوش شايگان

داريوش شايگان، تکه‌های وجود خويش را در رؤیای انبساط مفاهيم فلسفي، به پرواز درآورد. او بخت يار بود كه رؤیایش انبساط فلسفه بود. در اين سلوك، او يكي از فرهيختگان مهذب مكتب انديشيدن و فلسفيدن محسوب می‌شود.

"رحم الله معشر الماضين

كه به نيكي روزگار سپردندي"

(حمید ژیان پور)

شاهرخ رفوگران

 صدای شاهرخ رفوگران، قابلیت قابل‌توجهی در ارائه و انتقال محتوا، از طریق بیان شفاهی دارد. در صدای او ویژگی‌های منحصربه‌فرد، فرم و شکل بیان شفاهی، انسجام و به‌هم‌پیوستگی مطالب را شکل می‌دهد. گویا دریافت‌های ذهنی، به‌وسیله فرم صدا و قابلیت‌های ذاتی و منحصربه‌فرد آن، انسجام می‌یابد. به نظر می‌رسد در مورد شاهرخ رفوگران، ارتباط بلافصل و پیوسته‌ای بین تفکر درونی شده و نجوای درونی، وجود داشته باشد که به‌وسیله بیان شفاهی و با استفاده از قابلیت‌های منحصربه‌فرد جنس، فرم و شکل صدا، تعمیق می‌یابد[...]

محمدرضا شیخ

محمدرضا شیخ، یک انسان علاقه‌مند و محقق درزمینه­ ی طبیعت‌گردی است که سال‌های پربرکت عمر خود را عاشقانه صرف کنکاش علمی در زوایای پنهان و ناشناخته طبیعت پررمزوراز ایران و به‌ویژه خراسان نموده است. تألیفات او مرجع قابل قبولی برای انجام کارهای تحقیقی است و به نظر می‌رسد حاوی منابع و مأخذ دست‌اول باشد. محمدرضا شیخ برای استفاده از منابع مورد استناد در پژوهش‌های میدانی خود، با وسواس، دقت و تأمل یک پژوهشگر، به جمع‌آوری اطلاعات جامع، اقدام نموده است. دامنه فعالیت‌های او در حوزه‌های کوه‌نوردی بین‌المللی، غارشناسی، درختان کهن‌سال، جانوران وحشی و شناخت گیاهان کوهی و جنگلی، بوده است.

فروغ فرخ­زاد

به نظر من فروغ فرخزاد، ميان درك تجربه ارسطويي و افلاطوني از شعر در كشاكش رفت‌وآمد بود. ابراهيم گلستان شير پير بيشه انديشه، معتقد است؛ فروغ، مراحل درك شهودي از شعر را مرحله‌به‌مرحله مبتني بر درك زمينه آگاهي معقول و خردمندانه از قالب و محتواي وابسته به زمان، پيش برده است. ازاین‌جهت و مبتني بر نظر ابراهيم گلستان به نظر می‌رسد، فروغ فرخ‌زاد در شعر يك فيلسوف مشكوك بود كه فرصت آن را نيافت تا درجه‌ای از يقين افلاطوني را درك و تجربه كند.

(حمید ژیان پور)

دكتر باستاني پاريزي

 ما در نگاه دكتر باستاني پاريزي، عظمت مدنيت پيچيده و پرشکوه زندگي ايرانيان را در ساختن تمدن با دستاوردهاي مادي و معنوي انساني را به‌دقت و لطافت، می‌بینیم. نگاه دكتر باستاني پاريزي چشم‌انداز آينده پرافتخار ايرانيان آريايي را بر مبناي شواهد مدنيت پيچيده و پرشکوه گذشته، براي ما و نسل بعد از ما به‌روشنی و لطافت تبيین می‌کند. او ني شكسته است و شكر آورده است. مذاق جان ما پر اميد و شيرين است. روح پرفتوحش شادباد.

(حمید ژیان پور)

بهزاد فيروزآبادي

دست‌نوشته‌های بهزاد فیروزآبادی خواندني است. ما می‌توانیم با خواندن آنچه او به تصوير كشيده است، باورهايمان را نسبت به درك عمیق‌تر مؤلفه‌های انساني شرافت و شجاعت، تقويت كنيم. نمونه‌هایی كه در نوشته‌های او ارائه می‌شود، مصاديق واقعي و عيني از مجاهدت باورمند دليرمرداني است كه در پايمردي بر سر باورهاي فرهمندشان، علم رادمردي برافراشتند. بهزاد فيروزآبادي تا حدودي موفق شده است تا در لایه‌های زيرين و پنهان انديشه و باور رزمندگان نفوذ كند[...]

ثريا تاج نیا

دست‌نوشته‌های ثريا تاج نیا، دل نوشته است. واژه‌هایی كه او بكار می‌گیرد بخش زيادي از آن عامداً انتخاب‌شده‌اند تا در بيان منويات دروني شاعر، معرف نگرش و باور او باشند. ثريا تاج نیا به سعي و عمل خويش واقف است. او واژه‌ها را آن‌گونه كه می‌پسندد سازمان‌دهی می‌کند. دل نوشته‌های او ترجمان باورهاي او هستند. باورها می‌توانند خاستگاه لغزش انسان به سمت جهت‌گیری ارزشي باشد. جهت‌گیری‌های ارزشي شرايط را براي قطعيت و جزميت مهیا می‌کند. جزميت حجاب خودآگاهي است[...]

بانوي غزل

سيمين بهبهاني

سيمين بهبهاني، فرشته‌ای است كه از جايگاه آسمان با مردمان زميني سخن می‌گوید.

او با صنعت محبت، پيمانه پيمانه معاني فاخر را از الفاظ بی‌جان به مدد نفس مسيحايش محيی كرده است و نيز به مدد فريادي كه فراگير شده است بر قالب مردار تهجري می‌خروشد كه در ننگ بی‌عشقی ققنوس ­وار می‌سوزد و می‌سازد.

عنان خامه در دستانش بی‌تاب رقص موزوني است كه بر لبان نازك فام او در ارتعاش لغزش لغزيدن ميوه حيات است.

تصوير پرهیاهوی جهان بيرون در آينه مدركات او به لطف و لطافت و به‌روشنی و فطانت بر جبين جامه پارسيان به لوح زرنگاري مبدل شده است كه گوياي فخر و مجد عظمت ايرانيان در پاسداشت حريتي است كه در قاموس انسانيت ترجمان حقوق بشر است [...]