کلام ساده يا پيچيده
(شاهرخ رفوگران)
سادگي عين اقتدار و مهري بیمانند است. قابلفهم بودن و پرهيز از شبهه ايجاد نمودن، مهارتي شگرف است. کلام ساده و روان يکي از بزرگترین مزیتهایش اين است که تفسير به رأی نمیشود و همگان برداشت و درک مشترکي از آن دارند و موجب وحدت قلوب است، پیامهای ساده نظير جملات نغز و کلام افراد دانا، نه کهنه میشود و نه از خاطرهها زدوده میگردد و ماندگاري آن عالي است. همچنين به لحاظ تأثیرگذاری بسيار غنیتر و تواناتر از جملات و کلمات سخت و پيچيده است. اصولاً تمام جملات خوانده میشود و در قلوب و اذهان جاري نيز میشود.
درک متفاوت از علم تا آنجا که مبتني بر قواعد باشد و موجب فهم عمیقتر گردد بسيار خوب است. اصولاً رشد دانش، مديون مباحثات دقيق و یافتههایی به سبب همين مباحثات، تحقيق و بررسي و... است.
پيام در مصرف آب صرفهجویی نماييد که توسط رسانههای ديداري و شنيداري عرضه گشته و میگردد، ساده و بسيط است، آيا اين پيام داراي وجاهت نيست؟
نقد و تحليل
تلاش براي وحدت قلوب، درك ساده و بدون تفسير و پرهيز از شك، مدعاي علم، دانش و آموزش نيست. كلام ساده و روان قابلتصور نيست.
تأثیرگذاری كلام نه در درك مشترك كه در تفسير متفاوت از كلام است. آنچه موجب تأثیرگذاری بيشتر كلام میشود سادگي درك آن نيست بلكه به نظر میرسد تلاش براي فهم تفسيري مفاهيم رشد يابنده و منبسط آن است. علم مديون تفسير است. سادگي تفسیرپذیر نيست، زيرا جمله، گزاره يا كلام نيست.
پيام حاوي ماهيت عميق مفاهيم مستتر در كلام است كه بهوسیله محمل رسانه (از هر نوع ساده يا پيچيده) منتقل میشود. ازاینرو به نظر میرسد پيام ساده و بسيط ماهیتاً وجاهت ندارد و در سطح علائم دستوري باقي خواهد ماند. علائم دستوري، رشد يابنده و ماهیتاً علم نيست.
"در مصرف آب صرفهجویی كنيد"، نوعي علامت است كه حاوي پيام نيست. علامت دستوري اين جمله بهوسیله يادگيري علامتي، ابزاري و يا شرطي نوع دوم، بهصورت ساده، بسيط و بدون تفسير، بهوسیله ارگانيسم (موجود زنده) ياد گرفته میشود. بنابراين سادهترین نوع يادگيري است كه رشد يابنده نيست. اين نوع يادگيري شایعترین نوع شرطیسازی در حيوانات و وسيله اصلاح رفتار در انسان است.
ما در ذهن، ميان نتایج رنجآور کمآبی و خشکسالی با صرفهجویی در مصرف آب رابطه علامتي به وجود میآوریم. بنابراين اين نوع يادگيري علامتي است و حاوي علامت است نه پيام. بنابراين يادگيري از اين نوع حاصل پيام نيست، حاصل پيامد يا نتيجه است. بسياري از ترسها حاصل يادگيري علامتي است و ريشه در درك عميق ما از ماهيت ترس ندارد. سخن اصلي ما يادگيري علامتي و روانشناسی رفتاري جان اف اسكينر نيست. سخن در مورد ماهيت كلام ساده و روان است و من معتقدم كلام ساده ماهیتاً رشد يابنده و حاوي پيام نيست.
عقل حكم صادر نمیکند. عقلانيت، نگرش و نگاه نيست. به نظر میرسد علم و فلسفهی علم نيز نگرش و نگاه نيست. اسكينر مكتب ندارد. اسكينر، روانشناسی رفتاري را با استفاده از تجربيات آزمايشگاهي و كلينيكي، تألیف كرد. در اين مورد جاي گفتگو باز است و شايسته است در اين مورد كنكاش، بررسي و تأمل فلسفي كرد.
گفتگو ابزار نيرومندي عقلانيت است. به نظر میرسد زبان گفتگو ابزار تفكر است و زيان گفتگو يعني تعامل و تعامل يعني مواجهه براي ايجاد تعادل در ساخت شناختي فرد. ساخت شناختي فرد همواره در حال دستيابي براي تعادل جويي است. تعادل جويي مهمترین عامل رشد در فرد است. بنابراين از عدم تعادل نبايد ترسيد بلكه بايد از آن استقبال كرد. وحدت قلوب و وحدت رويه و عمل و بهطورکلی شايد وحدت، موجب رشد از طريق عدم تعادل نمیشود.
(حمید ژیان پور)
موضوعات مرتبط: نقد و تحلیل متن
برچسبها: نقد و تحلیل متن
